- Astsubay çavuş Barousse az önce öldürüldü albayım, dedi bir çırpıda.
- Eee, ne olmuş?
- Etrapes yolu üzerinde ekmek vagonunu teslim almaya giderken öldürüldü albayım!
- Eee, ne olmuş?
- Bir havan topu mermisi onu paramparça etti albayım!
- Eee, ne olmuş, Allah aşkına!
- Eee'si bu! Albayım...
- Bu kadar mı?
- Evet, bu kadar, albayım.
- Ya ekmek? diye sordu albay.

Yolculuk etmek, çok işe yarar, düş gücünü çalıştırır.
Gerisi yalnızca düş kırıklığı ve yorgunluktan ibarettir. Bizim yolcuğuğumuz ise tümüyle düşseldir. Gücünü buradan alır.
Yaşamdan ölüme doğru gider. İnsanlar, hayvanlar, kentler, nesneler, her şey düşlenmiştir. Bu bir romandır, yalnızca düşsel bir öyküdür. Böyle buyurmuştur Littre, o ki asla yanılmaz.
Kaldı ki herkes aynı şeyi yapabilir. Gözünü yummak yeterlidir.
Yaşamın öbür tarafındadır bu.

İNSAN hayatta olduğu için ev yapar, ama ölümlü olduğunu bildiği için kitap yazar. Sürü halinde yaşadığı için topluluk içinde oturur, ama yalnız olduğunu bildiği için okur. Bu okuma ona, başka bir arkadaşlığın yerini almayan ama bir başka arkadaşlsr tarafından da yeri doldurulamayacak bir yoldaşlık sağlar. Kaderi üzerine kesin bir açıklama getirmez, ama hayatla onun arasında sıkı bir suç ortaklığı örer. Hayatın trajik saçmalığını aydınlatırken, çelişkili yaşama mutluluğunu anlatan çok küçük ve gizli suç ortaklıklarıdır bunlar. Oyle ki, okuma gerekçelerimiz en az yaşama gerekçelerimiz kadar gariptirler. Ve hiç kimse bize bu yakınlığın hesabını soramaz.

ÇÖPLENİYORUM, çöpleniyoruz, bırakalım çöplensinler.
Çöplenmek, kitaplığımızdaki herhangi bir cildi kapıp, herhangi bir yerde açmak ve bir an olsun içine dalmak için —-çünkü sadece o ânımız vardır— kendimize tanıdığımız bir haktır. Kısa ve ayrı metinlerden oluşan bazı kitaplardan çöplenmek diğerlerine göre daha kolaydır. Alphonse Allais'in veya Woody Allen'in bütün eserleri, Kafka veya Saki'nin öyküleri, Georges Perros'un Papiers collâs'si (Yapıştırılmış Kâğıtlar), koca Rochefoucauld ve şairlerin çoğu...
Böyle olunca, Proust'u, Shakespeare'i veya Raymond Chandler' ın Mektuplar'ını en küçük bir hayal kırıklığı riskine girmeden herhangi bir yerden açabilir, şurdan burdan çöplenebilirsiniz.
Venedik'te bir hafta geçirmeye ne vaktimiz ne de imkânımız varsa, beş dakika orada bulunma hakkını kendimizden esirgemek neden?

KENDİSİNİ ciddiye alan her "hak" sıralamasında olduğu gibi, okuma konuşundaki haklar da önce onları kullanmama hakkından —yani okumama hakkından— başlamalıdır. Aksi halde, bir haklar listesi değil, çirkin bir tuzak söz konusu olurdu.
Başlarken, okurların çoğunun alışıldık bir biçimde kendilerine okumamak gibi bir hak tanıdıklarını söylemek gerekir. Şanımıza yakışmasa da, iyi bir kitap ile kötü bir film arasında seçim yaparken, ilkini yeğlemek istediğimiz halde, genellikle ikinci seçenek üstün gelir. Ayrıca, devamlı kitap okumayız. Okuma sürelerimizi, çoğunlukla, tek bir kitabın görüntüsünün bile midemizi kaldırdığı uzun perhizler takip eder.
Ama en önemli olan şey başka yerdedir.
Bazen diplomalı, kimi zaman da "güzide”, çok saygın şahsiyetlerle çepeçevre sarılmışızdır —hatta bazılarının fevkalade güzel kütüphaneleri vardır— ama bu kişiler okumazlar, veya o kadar az okurlarki onlara bir kitap hediye etmek aklımızdan bile geçmez. Bunlar okumazlar. Ya ihtiyaç duymazlar ya da başka meşguliyetleri vardır (ama aynı şeye gelir bu, başka meşguliyetler onları boğar veya uyuşturur) ya da içlerinde bir başka aşk beslerler de, yalnızca onu görür, onu yaşarlar. Kısacası, bu insanlar okumayı sevmezler. Ahbaplık edilebilir onlarla, hatta sık sık da görüşülebilir. (En azından, ikide bir, okuduğumuz son kitap hakkındaki düşüncelerimizi sormazlar, en çok sevdiğimiz romancılar hakkında alaycı tavırlar takınmazlar ve Falan Yayınları'ndan çıkan ve eleştirmen Bilmemkim'in övgüsüne mazhar olan en son Fişmekân'ın üzerine atlamadığımız için bizleri entelektüel açıdan geri kalmış saymazlar.) En az bizim kadar "insan”dırlar, dünyadaki felaketlere karşı son derece hassastırlar, "İnsan Hakları” hususunda endişelidirler ve kişisel etki alanlarında bunlara uymaya dikkat ederler. Bütün bunlar az şey değildir ama gel gör ki okumazlar. Kendileri zaten bilir.
Okumanın "insanı insan ettiği" düşüncesi, birkaç olumsuz istisnası olsa da, bütünü içinde doğrudun Şüphesiz, Çehov'u okuduktan sonra, önceki halimize göre biraz daha fazla "insan”ızdır, yani türümüze biraz daha yakınızdır (Daha az "vahşi”yizdir.)
Fakat okumayan herkesi a priori olarak potansiyel bir "hödük” veya "alık” olarak değerlendiren sebep-sonuç teorisine katılmaktan da kaçınalım. Yoksa, okumaya ahlaki bir mecburiyet süsü vemiş oluruz ki, bu işin sonu bizi, başkasına devredilemeyen bir diğer özgürlük olan yaratma özgürlüğünü kesinlikle dikkate almayan kimi kriterlere göre kitapların "ahlakiliğini” değerlendirmeye kadar götürecektir. O zaman, ne kadar "okumuş” olsak da hödük biz oluruz. Ve malum, toplumda bu tür hödüklerin hiç eksikliği hissedilmiyor.
Başka bir ifadeyle söyleyecek olursak, yazma özgürlüğü okuma göreviyle yetinemez.
Eğitme görevi ise aslında çocuklara okumayı öğreterek, onları edebiyata alıştırarak, "kitaplara ihtiyaçları” olup olmadıklarına serbestçe karar vermeleri için gerekli araçları sunmaktan ibarettir; çünkü bir kişinin okumayı reddedebileceğini kabul etsek bile, onun kitap tarafından reddedilmesi —veya reddedildiğini sanması— tahammül edilemez bir durumdur. Kitaplardan —kendilerinden vazgeçebileceğimiz kitaplar da dahil— yoksun olmak büyük bir kederdir, yalnızlık içinde yalnızlıktır.