Bu kitabı okurken aklımdan hiç çıkmayan bazı sözler vardı. Bunlardan Johann Wolfgang von Goethe'nin sözlerinden birini de buraya eklemek isterim:
“3000 yıllık geçmişinin hesabını yapamayan insan günübirlik yaşayan insandır.”
İnsanlık tarihi, milletlerin tarihi, kendi milletlerimizin tarihi pek çoğumuz için ne kadar antika, ne kadar sıkıcı gelir. Oysa ki bugün yaşadığımız herhangi bir durumun sebebi bir asır öncesine de ait olabilir, birkaç asır öncesine de.
Livaneli bu eserinde insanın, tarihini insanlık adına bilmesinin önemini bir kez daha hatırlatıyor. Kurgu ve gerçekliğin -bana göre- harika bir şekilde harmanlandığı bu kitabı herkesin okumasını tavsiye ederim. Çünkü kitabın kapağında da Talât Halman'ın dediği gibi,
“Okurlarını büyülüyor.”
Büyütüyor da diyebiliriz...