Kiesewetter'in Mantık kitabındaki "Gaius insandır, insanlar ölümlüdür, o zaman Gaius da ölümlüdür." şeklindeki tasım örneği ona ömrü boyunca doğru gelmişti, ama hep Gaius bağlamında; kendisiyle hiç ilintisi olmadan. Evet Gaius insandı, ama sıradan bir insandı, o bakımdan da bu önerme onun için tümüyle doğruydu; ne var ki İvan İlyiç Gaius değildi, sıradan bir insan da değildi; o her zaman herkesten farklı, özel bir varlık olagelmişti.
İncecik bir kitap ama çok fazla duyguyu aynı anda yaşatmayı başarıyor. Yüzleşme, korku, ölüm, yalnızlık. Ama asıl tema çaresizlik. Kitabın sonlarına doğru ivan'a bir melek görünsün istedim o kadar çaresiz ve yalnızdı ki...Ölüm döşeğindeki İvan İlyiç'in son anlarında yaşadığı korkuyu, etrafına duyduğu öfkeyi, nefreti, bütün hayatını sorgulayışını ve insanın ölüm karşısındaki çaresizliğini çok sarsıcı bir şekilde anlatmış Tolstoy. Tavsiye ederim.
