Aslında resim ve heykel yasağı İslâm"dan önceki bazı dinlerde de görülmektedir. Bilindiği gibi, Hz. İbrâhim"den Hz. Musa"ya, Hz. İsa"ya ve Hz. Peygamber"e kadar tevhid dinleri bazı varlıkları Allah"a eş ve benzer kabul eden tüm anlayışlarla amansız bir mücadele içinde olmuşlardı. Tevrat, her türlü suret ve resmi, “Ne yukarıda, ne gökte, ne yerde, ne yerin altında, ne de suda bulunanın resmini yap, ne onlara tap, ne de hizmet et! Çünkü ben, senin efendin ve tanrın, kıskanç bir tanrıyım.” (2) şeklinde kesin bir şekilde yasaklamış ve Yahudiler, bu yasağa uymuşlardı. Bu yasağın putlaştırma ve tapınma amaçlı suret ve resimlere yönelik olduğu, “Ne onlara tap, ne de hizmet et!” cümlesinden anlaşılmaktadır. Tevrat"ın yasakladığı resim ve suret yapımını, İncil de yasaklar. Çünkü bütün tevhid dinleri birbirini tasdik için gönderilmiştir. Ancak daha sonraları birçok kilisede önce resimler, sonra da Hz. İsa, Hz. Meryem ve azizlere ait ikonlar yer almaya başladı.(3) Nitekim eşi Ümmü Seleme, Allah Resûlü"ne Habeşistan"da gördüğü Maria adındaki kiliseden ve duvarlarında gördüğü resimlerden bahsetmişti. Allah Resûlü, “Onlar öyle bir millettir ki içlerinden iyi bir kul veya iyi bir adam öldüğünde mezarının üzerine bir tapınak inşa edip içini de bu tür resimlerle doldururlar. Onlar Allah katında yaratılmışların en şerlileridir.” buyurmuştu.(4)
“Heykel” anlamına gelen “timsâl” kelimesi, Kur"an"da, iki yerde “temâsîl” şeklinde çoğul olarak geçmektedir. Bu âyetlerden birinde Hz. İbrâhim"in, babasının ve kavminin tapındıkları heykellerden,(5) diğerinde ise Hz. Süleyman"a yapılan birtakım heykellerden bahsedilir.(6) Bu ikinci âyette geçen timsâllerin anlamı ile ilgili olarak yapılan yorumlardan birine göre bunlar, meleklerin, peygamberlerin ve salih kişilerin heykelleri,(7) diğerine göre de Hz. Süleyman"ın tahtının ve basamaklarının üzerinde bulunan tavus ve doğan gibi kuşların suretleridir.(8)
Tasvir ile ilgili âyetlerde kendisini “el-Musavvir” (Şekil veren) ismiyle vasfeden Yüce Allah,(9) insanlara daha ana rahimlerindeyken şekil verdiğini,(10) insanı düzgün, dengeli ve ölçülü bir biçimde yarattığını (11) ve ona çok güzel biçim verdiğini anlatmaktadır.(12)
Kur"ân-ı Kerîm"de Tevrat"taki gibi resim ve heykeli yasaklayıcı açık bir ifade olmasa da câhiliye devrinin gelenek ve örfünde yer alan puta tapıcılık yerilmekte ve Allah"a şirke götürecek olan şeyler ve bu duruma düşenler kınanmaktadır.(13) İlgili âyetlerden anlaşıldığına göre, Kur"an"da geçen “tasvir” kelimesi Allah"ın yaratma ve biçimlendirmesini; “timsâl” kelimesi ise heykeli ifade eder.
Girişte nakledilen rivayette olduğu gibi, kaynaklarımızda resim ve suret yapımını yasaklayan birçok hadis bulunmaktadır. Bir defasında müminlerin annesi Hz. Âişe, üzerinde hayvan resimleri bulunan bir minder almıştı. Peygamber Efendimiz bunu görünce kapıda bekledi ve içeri girmedi. Hz. Âişe, onun bakışlarından hoşnutsuzluğunu hissedince, “Ey Allah"ın Resûlü! Allah"tan ve senden bağışlanma dilerim, ne kusur işledim?” diye sordu. Hz. Peygamber, “Şu minderin burada ne işi var?” buyurdu. Hz. Âişe, “Onu, oturman ve yaslanman için satın almıştım.” dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber, “(Tapınmak için) Bu resimleri yapanlara kıyamet gününde azap edilir ve onlara, "Hadi bakalım, yaptığınız şu suretlere bir de can verin!" denilir.” (14) buyurdu.
Hz. Âişe"nin anlattığına göre, onun, evde astığı resimli bir perdeyi görünce Resûlullah"ın (sav) beti benzi atmış ve şöyle buyurmuştu: “Ey Âişe, kıyamet günü en çetin azaba uğrayacak kimseler, yaratma hususunda Allah"a benzemeye çalışanlardır!” Bunun üzerine Hz. Âişe de bu perdeyi kesmiş ve ondan bir veya iki yastık yapmıştı.(15)
Yine Hz. Âişe, üzerinde resim ve süslerin bulunduğu elbisesini duvara asmış, Peygamber-i Zîşân namaz kılarken gözü oraya ilişmesin diye onu oradan alıp uzaklaştırmasını istemiş, bunun üzerine Hz. Âişe, o elbiseden yastıklar yapmıştı.(16)
Bazı rivayetlerde, Cibrîl"in Hz. Peygamber"in evine gelip de içeri girmeyişinin sebebi olarak, kapının örtüsünde birtakım insan resimleri olması ayrıca evde Peygamber"in torunlarına ait bir köpeğin bulunması zikredilmiştir. Cibrîl"in uyarısı üzerine oradaki suret imha edilmiş, resimli örtüden iki minder yapılmış, köpek ise evden çıkartılmıştır. (17)
2 Kitâb-ı Mukaddes, Çıkış, 20/4.
3 “Resim”, DİA, XXXIV, 579.
4 B434 Buhârî, Salât, 54.
5 Enbiyâ, 21/52.
6 Sebe’, 34/13.
7 BY5/243 Beyzâvî, Tefsîr, V, 243.
8 TN3/56 Nesefî, Tefsîr, III, 56.
9 Haşr, 59/24.
10 Âl-i İmran, 3/6.
11 İnfitâr, 82/6-8.
12 Mü’min, 40/64;
13 Nisâ, 4/116-117;(İbrâhîm, 14/36;﴾ Hac, 22/31;﴾Necm, 53/19, 20, 23.)
14 B2105 Buhârî, Büyû’, 40.
15 M5528 Müslim, Libâs ve zînet, 92.
16 M5529 Müslim, Libâs ve zînet, 93.
17 D4158 Ebû Dâvûd, Libâs, 45; T2806 Tirmizî, Edeb, 44.
Sayfa 528Kitabı okudu
18 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.