"Yılanı Öldürseler"in Tetkiki ve Tahlili
Anadolu'nun romanları arasına alabileceğimiz "Yılanı Öldürseler" Yaşar Kemal'in kaleminden çıkan, Anadolu insanının kültürel bunalımını ve inançsal değerlerinin çarpıklıklarını gözler önüne seren eşsiz bir eserdir. Bir "İnce Memed" serisinin üslûbunu arar olsak da Yaşar Kemal yine kendine has bir üslûp geliştirmiştir. Folklorik unsurların incelikle kullanıldığı ve masal-halk hikâyesi gibi anlatıların sentezi ile yazılan benzersiz bir romandır.
Olay örgüsüne gelecek olursak Çukurova'da yaşayan bir ailenin dramı ve toplumsal baskının şiddetinin küçücük daha 7-8 yaşlarında olan Hasan isimli baş kahraman üzerinden güzellikle işlenir. Yazar Hasan'ı ve babasının ölümünü tasvir ile eserine başlar. Akabinde zamansal atlamalar ve geçmiş gelecek zaman arasında sıçramalar dikkatimizi celp eder. Hasan'ın annesi küçük yaşta kaçırılarak gelin olur. Hâlbuki başka birini yani Abbas'ı seviyordur. Abbas hapisten kaçan kötü bir parofili çizilen bir karakterdir. Zaten yazar da onu sürekli hapisten kaçırır, jandarma ile çatıştırır. Abbas'a dair en sağlam bilgi ve çıkarım şüphesiz Esme'yi diğer bir ifâde ile Hasan'ın annesini seviyordur. Halil yani Hasan'ın babası da çok canlı verilmez. Sadece Hasan'ın büyükannesi tarafında sürekli dile getirilir. Gel zaman git zaman Abbas hapisten kaçar. Esme'yi görmek için evin etrafında dolanır. Bir müddet sonra Halil durumun farkına varır. Abbas'ı vurmak ister. Halil bir gün Abbas ile karşı karşıya kalır. Halil vurulur; Abbas'da ölür. Fakat Abbas'ın ölümü muğlak ve şüphelidir. Cenazesine dahi ulaşılmaz.
İşte asıl olay Halil'in ölümü ile başlar. Töre, aşk, cinayet ekseninde Hasan'ın babasının kanını yerde koymayarak akrabalarının onurunu ve saygınlığını kurtarmak adına bir telkinler ve toplumsal baskılar söz konusudur. Hasan bu görevi üstlenen bir karakterdir. Aslında kesinlikle annesini öldürmek istemez. Zaten annesini öldürmeyi kim ister ki ?
Hasan'ın köylüleri bir taraftan, akrabaları bir taraftan ve diğer taraftan büyükanne âdeta Hasan'ın zihnini işler; bilhassa iradesine nüfûz eder. Sonra zamanla fitne çıkarılır. Esme erkekleri evine almakla itham edilir. Büyükanne burada Hasan'ı özellikle işler. En nihayetinde Hasan annesini vurur. Vurduğu silah dikkat çeker çünkü bu silah babasının silahıdır.
Yazar Hasan'ı mahpuslukta tanır. Muhtemeldir ki Yaşar Kemal mahpus olduğu yıllarda dinlediği hikâyelerden esinlenerek bu eseri kaleme almıştır.
Anadolu'nun insanı gözü doymayan ve kana susayan dönemlerden geçmiştir. Çünkü devletin halka uzanamadığı zamanlarda halk kendi kanunu ve töresini belirler. İşte Yaşar Kemal'in alt metin olarak tenkiti burada yatmaktadır. Tabii öncelik halkı eleştiren bir olay örgüsü çizer. Gözü dönen erkekler ve gözü dönen kadın fitnesi eserin heyecanını tutan özelliklerdir. Hasan'ın suçlu olup olmadığı okura bırakılmıştır. Ancak yer yer "zavallı Hasan, küçücük Hasan" gibi sıfatlar ile yazarın tarafı yönünde çıkarımlar yapabiliriz.
Son olarak eserin olay örgüsü Anadolu'nun verimli topraklarında geçmesi kayda değerdir. Yani maddi olarak gelişim vardır. Ancak töre taassubu ve kız kaçırma gibi hususların hâlâ diri, canlı durması geride kalmanın âdeta göstergesidir.
Anadolu nelerden geçti ? Anadolu'nun insanı nerede günah işledi ? Anadolu'nun sevabını kimler pay edindi ? Töre neyi geliştirdi ve hangi harsî bağnazlığı getirdi ? Anadolu'da masum insana ne gibi menhus talihler yüklendi ve masumlar nasıl menfur neticeler ile taassup kurbanı kaderlere terk edildi.
Zülfü Livaneli'nin "Mutluluk" isimli eseri de bu minvalde yazılan güzel bir eserdir. Kuvvetle muhtemel Livaneli Yaşar Kemal'in izindedir. Zaten kendisi de birçok röportaj, demeçler ve yazdığı eserler ile bunu bizzat gösterir. Livaneli'nin "Mutluluk" kitabı da yine taassup ve töre eşliğinde daha da modernleşen ve iğrençleşen insanlığı ele alır. Beraber yapılacak okuma şüphesiz çirkin de olsa ufuklar ötesi yolculuklar yapmanızı ve toplumsal dejenereye vakıf olmanın fırsatını verecektir.
Yılanı Öldürseler
·
24 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.