Bir insanı okumak bir toplumu okumaktır!
Şüphesiz 19. yüzyılda yetişmiş Rus edebiyatının en büyük isimlerinden biri de 
Nikolay Gogol’dür. Onun eserlerini okumaya Dostoyevski’nin “Hepimiz Gogol’ün Paltosu’ndan çıktık” sözü üzerine “Palto ve Burun” hikâyesini okuyarak başladım. Bu kitabı okuduğumda Dostoyevski’nin neden böyle bir söz söylediğini daha iyi anladım. Özellikle de ondan etkilenen ve bir yönüyle onun Paltosu’ndan çıkan Dostoyevski, Tolstoy, Gorki, Turganyev, Çehov gibi yazarların eserlerini okuyunca bu sözün anlamını daha da iyi kavradım. O nedenle “
Ölü Canlar”ı okumak benim için ayrı bir keyif oldu diyebilirim.
• • •
Gogol, hikâye ve oyunlarında olduğu gibi “Ölü Canlar”da da romanın kahramanı Pavel İvanovich Çiçikov’un hikâyesi üzerinden 19. yüzyıl Rus toplumunu anlatıyor bizlere. Üç cilt olarak tasarladığı eserinin birinci cildinde, o dönem Rus toplumunun devlet görevlilerinden aileye ve bireylere kadar yozlaşmasını, çarpıklıklarını, sahtekârlıklarını, ikiyüzlülüklerini, hırslarını, bencilliklerini, kurnazlıklarını, tembelliklerini, adaletsizliklerini ve günlük yaşamlarını en ince ayrıntısına kadar resmediyor. Devlet görevlilerinin, beylerin ve zenginlerin lüks, debdebe, ihtişam ve büyük bir israf içerisindeki yaşamlarını; yoksul sınıfların ve köylülerin de sefaletini, acıklı hallerini ve kurnazlıklarını bir bir ortaya koyuyor.
• • •
Ölü Canlar’ın birinci cildi yayınlandığında Gogol, özellikle üst sınıflardan ve devlet yetkililerinden büyük eleştiriler alıyor. Bu eleştiriler üzerine geçmişte yaşadığı psikolojik rahatsızlığı nüksediyor ve ikinci cildi yazdığı halde bir buhran anında yakıyor. Hizmetçisi yakılan ikinci cildin bir kısmını kurtarıyor ve bu kısımlar bir araya getirilerek editörlerin de katkısıyla tekrar hazırlanarak yayınlanıyor. Nitekim ikinci cildi okurken yer yer cümleler ve konular arasındaki kopuklukları fark ediyorsunuz. Doğrusu Gogol’ün, eserin ikinci ve üçüncü cildini de sağlıklı bir şekilde tamamlamasını çok arzu ederdim.
• • •
Kitabı okurken Gogol’ün eserini neden üç cilt olarak tasarladığı herkes gibi benim de aklıma takıldı. Küçük bir araştırma yaptığımda yazarın, Dante’nin “Cehennem”, “Araf” ve “Cennet” olarak kaleme aldığı “İlahi Komedya”sından esinlendiğini gördüm. Yazarın, eserinin birinci cildinde Rus toplumunun bozulan yönlerini, ikinci ve üçüncü cildinde ise yardımseverlik, adalet, ahlâk ve vicdan gibi iyi yönleri ile geleceğe umutla bakmayı sağlayacak insan hikâyelerini yazmayı plânladığını öğrendim.
• • •
Her ne kadar eser tamamlanmamış olsa da anlatımında sizinle konuşuyormuş havası, kullanılan mizahi dili, gerçek yaşamdan alınan örnekleri, toplumun tamamını temsil eden karakterleri, psikolojik ve sosyolojik tahlilleriyle okurken insanı derinden etkiliyor. Ayrıca olay örgüsü olarak toplum, aile ve birey şeklinde bütünden parçaya doğru bir anlatıma sahip olması yaşanan sorunları nerede aramamız gerektiği konusunda da önemli ipuçları sunuyor. Adeta “Yoğurt neyse kaymağı da odur!” diyerek “toplum neyse yetiştirdiği insanlar da odur!” mesajı veriyor.
• • •
Kitabı okurken yüzyıllar geçse de insanların hırslarının, istek ve arzularının değişmediğini gördüğümü belirtmeliyim. Bu yönüyle kitabın yarım kalsa da neden klasikler arasında yer aldığını daha iyi anladığımı söylemeliyim. Elbette Gogol’ün eserlerini okurken "bu eserinden mi başlanmalı?" diye bir soru akla gelebilir. Ben şahsen Gogol’ün eserlerini okumaya “Palto”, “Burun”, “Fayton” gibi kısa hikâyeleri ile “Müfettiş” gibi oyunlarından başlamanın daha iyi olabileceğini; Gogol’la tanıştıktan sonra da “Ölü Canlar”ın mutlaka okunması gerektiğini düşünüyorum.
“Ne olursa olsun, insan sağlam bir temele dayanmadıkça hayatta kendine iyi bir yol çizmiş olamaz”¹ sözünü merak eden okurlara…
Keyifli okumalar dilerim!
..........................................
¹(#128846804).
Emeğinize sağlık. Çok hoş bir inceleme olmuş. Klasikler arasında okumadığım, neden okumadığımı kendimin de bilmediği birkaç eserden birisi. Sanırım ikna oldum. Kitaplığımda en altlarda bulunun bu eseri çıkarayım.. Keyifli okumalar dilerim sizlere.
Okumanızı mutlaka tavsiye ederim. Yorumunuz için çok teşekkür ederim.🙏 Şimdiden keyifli okumalar dilerim.📚
Ben de tebrik ederim. Tüm incelemelerinizi ilgiyle okuyorum. Palto'yu hem okudum hem de radyo tiyatrosunda dinledim. Kaldığım yerden söylediğiniz tarife ile devam etmeyi planlıyorum.İyi okumalar dilerim.
Bu güzel yorumunuz için çok teşekkür ederim.🙏 Şimdiden keyifli okumalar dilerim.📚
Bende yazardan ilk Palto, Burun ve Bir Delinin Anı Defteri olan öykü kitabını okuyacağım. Çok merak ettiğim bir kitap hakkında olan incelemenizi çok ama çok beğendim. Belli başlı bilgileri bilsem de, içeriği konusunda bilgi sahibi değildim. Ileride okumak istedigim şahane eserlerden biri. Harika, bilgilendirici ve merak uyandırıcı olmuş incelemeniz. Emeğinize sağlık:) ( bu arada incelemelerinizi çok beğeniyorum yine Sis kitabını aldım, sizin güzel incelemeniz uzerine)
Yorumunuz için çok teşekkür ederim.🙏 Şimdiden keyifli okumalar dilerim.📚
Ne güzel bir tevafuk. Ben de Gogol'un Palto ve Burun eserlerini okumakla başladım. Şu anda okuduğum ve 3. Gogol kitabım da Ölü Canlar💞 Yorum için çok teşekkürler.
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.