Çok uluslu imparatorlukların devasa problemleri ile yüz yüze kalan Rusya ve Türkiye'de başka bir formül bulundu. Liberal Çar II. Alexander 1881 yılında suikasta kurban gitti ve oğlu III. Alexander (1881-1894) lafını esirgemeyen bir tepki politikasını benimsedi. Aynısı II.Abdülhamid için de geçerliydi; anayasayı rafa kaldırdı, anayasanın yapıcısı Midhat Paşa'yı (nihayetinde ölüme sürüklenmiştir) sürgüne yolladı. İki imparatorlukta da polis eskiye nazaran daha geniş yetkilere sahip oldu. İkisinde de sansür vardı; ikisinde de gizli bir istihbarat ağı çalışma yürütmekteydi ve sürgünler gizlice izleniyordu. Vurgu, otokrasi ve din üzerindeydi; özellikle de İslam'ın politikleştiği Osmanlı devletinde durum böyleydi.