Türkçenin Ne'si Var - 3 (Yunus'un Nesnesi)
Türkçe konuşan ve düşünenler olarak, Türk dili hakkında "değerlendirme"lerde bulunurken bir ayağımızın bastığı yer, her zaman "varlığa birlik ve bütünlük temelinden bakan" özgün itîkâdî tavır olacaktır. Bu ontolojik anlayıştan uzaklaştıkça başımıza nelerin geldiğini, maalesef son birkaç yüzyıllık tecrübeyle görüyor ve yaşıyoruz.
Buradan hareketle nesne sözcüğünün Yunus Emre ontolojisindeki kapsamlı ve kuşatıcı anlamını açmaya çalışalım.
Yunus'un Nesnesi
Yunus Emre şiirlerinde nesne sözü Türkçenin özgün bütünlüğünde ele alınır. Nesne, onun anlam dünyasının temel kavramlarından biri olarak karşımıza çıkar. Yunus nesne'si gerek skolastikler, gerekse düşüncecilik ya da özdekçilik vb. anlayışların sınırlarında değerlendirilemez. Çünkü Yunus Türkçe düşünmektedir ve Türkçe bir düşünce okuludur.
Aşık Yunus sen canını, dost yoluna feda eyla
Bir şeyh ile buldum Hakk'ı, ben gayrı nesne bilmezem¹⁵⁸
Yunus'un dizelerinde nesne kavramı, fizik ve fizik ötesi ayrımına tabi tutulmaz. Zaten Yunus'un dünyasında böyle bir ayrım hiçbir konu için geçerli değildir. Bütün bir varlıkta Hakk'ı gören Yunus'un şiirlerindeki anlatım gücü, Türkçe'nin özgün itîkâdî bir güzellik kavrayışıyla türemiş olmasından kaynaklanıyor. Yunus, burada olduğu gibi birçok dizede nesne kavramını hem somut hem de soyut bir tanımlama olarak kullanır; üstelik aynı anda ve iç içe geçmiş olarak. Sözünü ettiğimiz nesne kavramının sözlük tanımlarında ve günlük kullanımındaki büyük boşluklardan kastımız biraz daha netleşmiş oldu umarım.
...
Yunus'un Türkçesi, sözünü ettiğimiz anlama modelinin yarattığı bir dil olarak, onun üzerinden yüzyıllar geçmesine rağmen bize seslenebilmesini ve akis bulmasını sağlayabilmektedir:
Bu dünyada bir nesneye yanar içim, göynür özüm
Yiğit iken ölenlere, gök ekini biçmiş gibi¹⁵⁹
Bu dizelerde nesne kavramı, vâkıâ madde ve mânâ ile bütünleşmiş olarak değerlendirilir. Yunus; nesnenin içine dünya, acı, öz yangını, yiğitlik erdemi ve gök ekini doldurarak adeta kavrama hayat vermiştir.
İmdi key Yunus kalmış Hazret'e yüzü kara
Bir nesnesi yok müflis, neyile bazar etsin¹⁶⁰
Varlık algısındaki derinlik, burada nesne kavramıyla bütün bir hayatı kapsar. Artık Yunus, kendi varlığını da bütüncül yaklaşımla değerlendirme eğilimine girer. Böylece hayatını her boyutuyla sürdürebilmeyi, nesnenin özüne dönük farkındalığa bağlar.
¹⁵⁸ Mustafa Tatçı, a.g.e. (Yunus Emre Divanı) İstanbul 2018, s. 156.
¹⁵⁹ Mustafa Tatçı, a.g.e. İstanbul 2018, s. 317.
¹⁶⁰ Mustafa Tatçı, a.g.e. İstanbul 2018, s. 190.
Sayfa 116 - Post Kitap, Divan Edebiyatı Vakfı Keyfiyet Mahfili Türkçe Araştırmaları: 1, 1. Baskı, İstanbul 2020, TÜRKÇENİN NE'Sİ VAR
·
116 görüntüleme
"Sözünü ettiğimiz nesne kavramının sözlük tanımlarında ve günlük kullanımındaki büyük boşluklardan kastımız biraz daha netleşmiş oldu umarım."
Burada bahis olunan boşluk:
#222926642
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.