Yetkililer herhalde yeniden canlanan faaliyetleri, yurtdışında ve içindeki gözlemciler tarafından saptanan İttihatçıların bir komplo hazırladığını varsaymışlardı, ama Ziya Hurşit’i durduramamalarının nedeni işin içinde olmaları değil, beceriksiz olmalarıydı. Yine de suikast girişiminin, muhalefeti yok etmek için bir bahane olarak kullanıldığı kuşkusuzdur. Yeni yönetimin İzmir ve Ankara’daki idam sehpalarına dayanıyor gibi görünmesinden pişmanlık duyan Falih Rıfkı, “Bu kesin tasfiye, her türlü aleyhtarlığın veya gericiliğin bütün cesaretlerini kırdı. Mustafa Kemal’e başladığı inkılâbı tamamlamak fırsatını verdi,” diyerek durumu haklı göstermeye çabalayacaktı. Türkiye’nin bu idamlarla hızlı çağdaşlaşmanın bedelini ödediğini başka yazarlar da iddia etti ve hatta bir kısmı, Bolşevik devrimi bir yana, Fransız Devrimi’yle kıyaslandığı zaman bile Atatürk’ün kültür devrimi sırasında çok az sayıda idam gerçekleştiğini belirtti.
Ne var ki 1926 yılında idam edilenler çağdaşlaşma yanlılarıydı. Mahkemede Kel Ali’nin Cavit’e karşı kaba davranışını tanımlarken, Falih Rıfkı bunu eski bir gerici İttihatçının, eski bir ilerici İttihatçıya “medeniyette bizden ayrı olmayan kafasına” duyduğu nefretin belirtisi, bir hakaret olduğunu söyleyecekti. Cavit yayınlanmayan anılarında dini inançları olmadığını itiraf ediyordu. O liberal bir agnostikti (bilinemezci); Mustafa Kemal ise otoriter bir agnostikti. Cavit, halkın yardım almaksızın hızla ilerleyebilme yeteneğinden kuşku duyuyordu, ama Mustafa Kemal’in böyle bir kuşkusu yoktu. İkisinin arasındaki mücadele, amaçlardan çok araçlar üzerine kurulmuştu. Ama temelinde bu temizlik yeni bir devletin doğuşuna eşlik edecek iktidar mücadelesinin bir göstergesiydi. Türk halkı otoriteyle yönetilmeye alışıktı ve Mustafa Kemal de bunu sağlıyordu. Eğer mahkeme kararına üzüldüyse, bunu belli etmedi. İdamların infaz edildiği günün akşamı, her zamanki gibi arkadaşlarıyla birlikte içki masasındaydı. O gece, alkolün yatıştırıcı etkisi kötü gelmedi.
Sayfa 522Kitabı okudu
14 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.