Müzekkin Nüfus, Eşrefoğlu Rumi'nin nefsin mahiyetini ve nefsin hatalarından kurtuluş reçetelerini izah ettiği güzel bilgiler içeren bir eserdir. Eser; genel itibari ile islam'da "hayvanlardan aşağı" olarak işaret edilen "emmare nefs" den kurtulmayı ana hedef haline getirmiştir. Elbette nefs'e dair tüm makamlar, haller, hastalık ve tedaviler anlatılmış olsa da günümüz insanının en yaygın hasleti olan nefsi emmare'nin çirkin fiillerinden kurtuluş esas plandadır. Kitap insanı nefsi emmarenin bataklığından kurtarmayı görev edinmiştir.
Rumi eserinde, diğer bazı tasavvuf kitaplarında izaha çalışılan harikulade işler, keramet gibi konulara girmemeyi tercih etmiştir ki; şahsen eseri seçmemin ana sebebi budur. Yazar, daha çok Kur'an ve Sünnet-i Resulullah esaslı nefs teskiyesine dair soru ve cevaplarla izaha yönelmiştir. Kanaatimce Doğrusu da budur. Zira kitaptada söylendiği gibi; önemli olan keramet değil, istikamettir; yani kulun dünyaya meyil etmeden her daim Hakk yolunda ilermeye ve gelişmeye devam etmesidir. Keramet ve harikulade şeyler bekleyen aslen nefsin ta kendisidir. Yüce Allah kullarından ziyadesiyle istikamet beklemektedir. İstikamette olmanın ana şartlarından birisi de Kur'an ve Sünnet'in gösterdiği dümdüz ve emin yolda ilerlemektir.
Eserde bazı tasavvuf büyüklerinin, ariflerin, dervişlerin hayatlarından kıssalar da aktarılmıştır. Misalen öfke, açlık, kibir gibi insani haller açıklanırken Kur'an ve Sünnet-i Seniyye'den deliller aktarıldıktan sonra - veya önce- konuya dair din büyüklerinin hayatlarından kıssalar da aktarılmıştır. Kıssalarda coşkunluktan ziyade sadelik ön plandadır.
Yazar, eserin girişinde belirttiğine göre; bazı konuları sadece işin manevi anahtarına sahip ariflerin anlayabileceğini beyan etmiş, bazı kısımlarda da rumuzlar kullanarak konuları izah edeceğini beyan etmiştir. Ki yazarı burada saygı ile karşılamak lazımdır: Çünkü tasavvufla iştigal eden pek çok mutasavvıf da bu yolu izlemişlerdir. Aslı zühd olan tasavvufun esasını korumak gayesiyle rumuzlu anlatılar halef ve selef eserlerde de tercih edilmektedir.
Eser içeriği; güvenilirlik, kesin delillere bağlılık ve açıklamalardaki sadelik ile konuya yabancı dahi olsalar herkesin okuyabileceği ve istifade edebileceği, güvenilir ve doğru bir çizgide hazırlanmıştır. Bu sebeplerle İslam'ı hayat nizamı olarak seçen tüm okuyuculara tavsiye eder, keyifli okumalar dilerim.
