Harbiye Nazırı Enver Paşa?
Oldukça genç yaşta Türkiye’nin kaderini yön vermek için göreve çağırılan bu adamın genel portresini çizmek için, ilk önce, dünyanın onun hakkında ne hüküm verdiğine bakılmalıdır. Çok yönlü kişilik yapısından dolayı Enver Paşa, “Türk savaş yöneliminin Ruhu”, “Diktatör”, “Hürriyet Kahramanı”, “Politik Maceracı”, “Katil”, “Müslüman dünyanın vebası” diye isimlendirildi. Bu kadar tanımlamadan bile, bu adamın büyük bir kişiliğe sahip biri olduğu anlaşılabilirdi. Çünkü —hangi anlamda olursa olsun— pek çok kişinin, hâttâ hasımlarının tenkitlerine rağmen, her şeye kafa tutan bu genç adam, gerçekten emsalsiz biri idi.Keza aynı şekilde, dar anlamda da aynı resmi görmek pekâlâ mümkündü.Onu; çok cesur bir deli, yalnız kendini düşünen bir ikbal perest, çok büyük strateji kuran bir teşkilâtçı, alev alev yanan bir vatansever olarak gören pek çok dost ve düşmanı olduğu gibi, aşağılık ikiyüzlüler veya koruyucuları da vardı.Bu hüküm kargaşası içinde bir kişinin karakter yüksekliğini veya zayıflığını, gayelerini ve plânlarını, hareketlerini ve tavırlarını bu noktadan hareketle, ona biçilen değeri görünüşte çözmeye çalışmak, ancak bir deneme olacaktır. Çünkü; bir başka insanın varlığının bütün ayrıntılarını sonuna kadar anlayabilmeyi başarmak, bir düşünce dünyasının gizli boşluklarına kadar inmek, herkesin kendi içinde sakladığı asıl gücünün sırrını çözmek herkese farklı gelen ve gelişimini belli bir hedefe yönlendirip bütün çıplaklığıyla ortaya çıkarabilmek nasıl mümkün olabilir ki?Bir ışık huzmesi içinde bir yıldızın yolu ve hareketinin hızı ne kadar takip edilebilirse, Enver Paşa’nın tuttuğu veya tutmak zorunda kaldığı yoldaki davranışı ve yaptıkları da ancak o kadar takip edilebilirdi. Ruhu, yokluğun karanlığına dalıp, vücudu kara toprağa girinceye, dili ansızın susuıı- caya kadar, onu yürekten harekete geçiren, ruhunu dolduran, ileri gitme arzusu ile yakan ve daima yeniden kavgaya sokan karakteri, sadece onun tarzı idi