İslâm ülkelerinde, sosyal gerilimler dinde sapkınlıklara da yol açıyorlardı. Müslüman kisvesi altında ortaya çıkan bu sapkınlıklar, aslında çok daha eski öğretilerin gün ışığına çıkışıydı. Mezhepler arasında kopuş genişliyor ve gitgide derinleşiyordu. Haricilik, Berberistanda toplaşmıştı; oradan, X. yüzyılın ortalarında, Fatimîlere karşı korkunç bir harekete esin kaynağı olacaklardır.