Türkiye laikliğinin Batı’dakinden farklı yönlerinden en önemlisini Diyanet İşleri Başkanlığı teşkil eder. Laikliğin Batı topluınlarmda uygulanan biçimin ifade eden “otoritenin aynşması”, laik devletin din işlerine, dinin ise laik devletin işlerine karışmamasını gerektirir. Fakat, laikliğin Türkiye’ye uyarlanmasının getirdiği temel bir farklık olarak devlet “laik”liğine rağmen dinle
ilişkisini kesmez, Diyanet İşleri Başkanlığı ise bunun kurumsal karşılı olur[158].
[158] “Türk laikliğinin bir özelliği de, din- devlet ayrılığını “iki taraflı karışmazlık” olarak algılamamasıdır. Burada din ve devlet iki ayn özerk alan değildir. Din devlet işlerine karışamaz ama devlet din işlerine karışabilir, bunlan düzenleyebilir ve denetleyebilir (Diyanet İşleri Başkanlığı). Bütün bunlar şu demektir: Dinin devlet katındaki derecesi sürekli düşmekte ya da düşürülmektedir. Klasik Osmanlı’da şeyhülislam, halife-sultan
ve sadrazamdan sonra en üst makamdı. 19. yüzyıl ortalarına kadar eğitim, adliye ve vakıflar ona bağlıydı; belediye hizmetleri de ilmiye mensubu kadılarca yürütülürdü. 1920-24 arasında Şeriye ve Evkaf Vekaleti, şeyhülislamlığa oranla daha sınırlı yetkiliydi; ama yine bir bakanlıktı, dinsel hizmetler, medrese ve vakıflar konusunda birinci derecede söz sahibiydi. Heyeti Vekile listelerinde adı başvekilden hemen sonra zikredilirdi. TBMM’de de, hukuki düzenlemelerde etkili Şer’iye Encümeni vardı. 1924’ten sonraysa, Hilafet ile Şer’iye ve Evkaf Vekaleti kaldınlmış, medreseler önce MEB’na bağlanmış soma da kapatılmıştır. Diyanet İşleri Başkanlığı başbakanlığa bağlı sıradan
bir kamu kuruluşudur. Medreseler elinden alındığı gibi, vakıflar bir genel müdürlüğe bağlandığından DİB’nın mali gücü de yoktur. Üstelik “muamelat” (hukuk) TBMM’ne aittir; DİB sadece “itikat ve ibadet’Te ilgilidir, camileri yönetir, vaaz ve hutbe düzenler, başkanlan sık sık değişir, fetva veremez, ancak sorulara cevap verebilir, adeta “devletin din işlerine bakar” (Tanör, Kuruluş Üzerine 10 Konferans, s. 156).
Sayfa 174
·
1 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.