Mehmet Akif kadar eslafı bilen bir adama rastlamadım. Üstat, şark
ve garbın meşher bütün eş’arını hemen hafızasına nakşetmişti. Bununla
beraber, yenileri de ihmal etmezdi. Ona her hangi şairin bir mısraını yarım
yamalak okuduğunuz vakit, derhal o mısraın başından şiirin sonuna
kadar okurdu.
Milli cidalin kaynaştığı ve kızıştığı zamanlarda -Balıkesir’e gelerek, (Zağnos paşa) camiinde verdiği hitabesiyle halkın hamaset ve şehametini bir KAT daha coşturan üstadımızla birlikte, bir gün sonra, Balıkesir mekteplerini ziyarete gitmiştik. Muallim mektebinde idik Üstat sınıfları dolaştıktan ve biraz
istirahat ettikten sonra vedalaşarak
Evet, büyük üstadın kendi şiirleri hakkındaki hükmü işte budur. O,
diğer eserlerinde de aynı mahviyeti göstermiştir. O, sanatı yalınız san’at için değil; daha çok cemiyet için ihtiyar etmiştir.
Akif eski İstanbul hükûmeti zamanında Maarif nezaretinin lügat komisyonu
azalığına tayin olunmuştu. Reisleri de bir hoca idi. Hoca sarıksızlara
bir şey bilemez gözüyle bakardı. Gerek Akif olsun, gerek arkadaşı
ve eski dostu büyük ve hakim üstat rahmetli (Ferid Kam) olsun bu
vaziyete tutulurlardı. Birgün hoca bir kelime hakkında ayağını dayadı :
— Ben ≪300≫ bu kadar senelik bir lügat kitabında gördüm; kelime
dediğim gibidir! dedi.
Akif şöyle cevap verdi :
— Ben de bin senelik ≪Şeyhulluğa≫da kelimeyi şu dediğim şekilde
buldum. O, kelimeyi istediği gibi hocaya kabul ettirmişti.
Ertesi toplantıda sıra ≪Ferid beye≫ geldi. Yine hoca bir kelime üzerinde
fakat bu kere haklı olarak, tevakkuf etti. ≪Ferid≫ dedi k i :
— Akif, bu sefer amelimizi hocanın ağzına uyduralım...
≪Ferid≫ bey de çok nüktedan bir zattı. Reis ondan sonra bir daha
ağzını acamamıştır.
Karşısında temerrüt eden bazı münevverlere :
— Durun, ben size ≪Avrupa ayetleri≫ okuyayım, der mevzu-ı bahis
olan meselede Avrupa alimlerinin neler dediklerini, hangi memleketlerde
o meselenin ne suretle tatbik edildiğini sayar, döker, nihayet muhatabını
yola getirirdi. Üstadın kafasında ≪Avrupa ayetleri≫ o kadar çoktu
ki!..
Ulan ahahahaha :D
Vaktiyle Çerkez ümerasından biri nüfus kağıdını zayi’ eder. Yeni bir
tezkire almak üzere vilayetin nüfus müdürüne baş vurur.
Müdür sorar :
— Milliyetin?
Adamcağız :
— Abaza, der.
Müdür :
— Sus, utanmaz herif! diye çattıktan sonra, gözlüğünün altından
başkatibine bakarak :
— İstimna bilyed (mastürbasyon) cemaatinden diye yazıver, emrini verir!
Akif bu fıkrayı eski memurların seviyesine bir misal olarak anlatmıştı.
Muhammed Abduhu’nun ve Ferid Vecdi’nin muhtelif eserleri, makaleleri, Hanoto
ile Abduhu’nun münakaşası, Asır suresinin tefsiri, muhtelif surelerin tefsirleri, ferdin hâkimiyeti
ile cemaatin hâkimiyeti, Müslüman kadını, Hadika-i Fikriyyesi, Müslümanlıkla
Medeniyet sayu amelin nazarı İslamdaki mevkii, din ve ilim, Ataletin intaç ettiği fenalıklar,
din nedir? Kaza ve kader, dinin musadekarlığı, Müslümanların esbap-ı inhitatı, fezail
ve rezail, Şeref, Zikr-i Cemil, mülkü muhafaza esbabı, Hıristiyanlık ve Müslümanlık, taassup,
milletin mazisi, hali ve hastalıkları ve caizesi ve saire. (Sadi) ve (la edri) nam-ı müstearıyla da
çok kıymetli yazılar yazdı.
Kendi sağlam... Hissi ölmüş, ruhu ölmüş milletin!
İşte en korkuncu hüsrânın, helâkin, haybetin!
Ey, ölüm renginde topraktan hayat i’lâ eden,
Bir yığın toprak da olsak, sâde çiğnenmek neden?
Başka tıynetler mi hep şâyân olan ihsânına?
Âh, yükselsem de, bir düşsem senin dâmânına !
Bir nesîm ister kımıldanmak için canlar bugün;
Bir nesîm olsun, İlâhî... Canlanır kanlar bütün.
Hakikaten inanılmaz bir adam...
Üstadın, İstanbul hayatında, saatlerce mesafelerde her gün yaptığı
yaya cevelanlara dair gazetelerde bazı yazılar intişar etti. Ömründe
tramvay, otomobil, araba... gibi vasıtalara — fevkal’ade muztar olmadıkca—
binmemiş, daima yaya yürümeği tercih etmiş olan bu çelik adamın
ben de bir hikayesini söyleyeyim;
Akif’in sevdiklerinden rahmetli
8.1.1937
Şair Tevfik Fikret’le aralarının açılması da o yüzden olmuştur. Fikret
resmi memuriyetinden gayz-u nefretle çekildikten sonra (Robert
Kolejine muallim olmuştu. Bu mektep Protestanlarındı.
O vakit vatan içinde körpe- dimağları zehirlediği söylenen bu mektebi
Akif sevmezdi. İş bununla kalmadı, Fikret şahıslara karşı olan kinini
daha
Akif hayatında bir kere bile kendisini düşünmedi, hep cemiyeti
için yaşadı, insaniyet ve milleti için yaşadı. Bütün şiirleri (Diğerkâm)dır. Yüksek faziletlerine şahidi tamdır. O, ne yazdı ise duyarak yazdı, ağlayarak yazdı, pare pare sıhhatini, varlığını eriterek yazdı. İnandı; yazdı, inanmadığına iltifat etmedi. Samimiyeti Akif ’in umde-i hayatı idi. Az söylerdi, öz söylerdi. Temiz ruhu muhatabını mest eder, bilmeyerek onu kendisine çekerdi. Artık muhatap Akif’indir.
Mütevazıydi. ≪üstat, hazret, beyefendi...≫ gibi elfazı hürmetten sıkılır, masum bir kız gibi utanırdı. Sadeliği severdi, Merdümgiriz idi. Vahdetten hoşlanırdı. Teşrifat,
merasim iğrendiği şeylerdi. Riyakarlık, yalancılık, hilekarlık, kanaatsizlik, karaktersizlik onun büyük düşmanları idi ki yazılarında en çok onlarla mücadele etmiştir
Benim hem babam, hem hocam
AHLÂKI, SECÎYYESİ
7.1.1937
Mehmet Akif bilhassa ahlak ve seciyesi ile de yüksek bir imtisal
numunesi idi. O, çok temiz bir aile muhitinde doğmuş, ilk terbiyeyi Fatih
müderrislerinden babası (Tahir efendi) merhumdan almıştır.
Tahir efendi hakkında üstat (Hakkın Sesleri) unvanlı Üçüncü kitabının
14 uncu sahifesi haşiyesinde şöyle diyor :
≪... Benim hem babam, hem hocamdır. Ne biliyorsam kendinden öğrendim.≫
Akif zamanında ≪geri≫ adam olamazdı, O, kendisini geri görenleri
fersah fersah geçmişti. Gerilikle, cehaletle, irtica’ ile, istibdat ile, yanlış
itikatlarla, meskenetle hemen yegane uğraşan Akif’tir. İşte bütün eserleri...
≪Süleyman Nazif≫ der ki:
≪Akif garbın ulum-i tabiiye ve edebiyyesine isal-i vukuf etmekte
Hiçbir vakit taassup göstermedi; okudu, öğrendi, okuttu, öğretti. Bununla
beraber o destar-ı sebzin altında tenebbut etmeye başlamış olan devha-i
iman, ulum-i musbetenin sarsar-ı telkinatiyle yıkılmadı. İtikadını taklidden
tahkike isal ettikten sonra Mehmet Akif daha kavi bir Müslüman
olmuştur.≫
Akif’in şiirleri baştan başa vatanperveranedir. Onların içinde aşka,
badeye, hevaiyyata... ait tek bir mısra’ bulamazsınız. O, yazdığı (Bahariyye)
sinde bile vatana ağlamıştır :
Çık ta bir seyret baharın cuş-i rengarengini;
Nefhi surun dinle mevcamevc olan ahengini!
Bir yeşil kan, bir yeşil can yağdırıp, kudret, yere;
Yemyeşil olmuş feza;
Düşman sesi duymak istemezsen,
Kardeş sesidir, uyan bu sesten!
Kalkınca görür ki akşam olmuş.
Vaktiyle uyanmayan bu sesten.
(Sehli mumteni’ )a pek güzel bir misal olan bu kıta 17 Teşrini evvel
1918 den 13 Mart 1919 tarihine kadar intişar eden, fakat ondan sonra
Ermeni ve Rumların mütemadi takipleri yüzünden kapatılan gazetemin
başında bir taci sanat ve hamiyet gibi parladı, durdu. O kıta Akif’in
Safahat’ında yoktur. (Ses) in o zamanki ümitsizliklere taze ümitler ve
sarsılmaz imanlar veren (İstanbul yazıcısı) üstadın arkadaşı B. Eşref
Edib idi. O arkadaşı idare eden, onun yazılarını en emin vasıtalarla muntazaman
bana ulaştırmayı te’min eyleyen de bizzat Akif’ti.
İSTİKLÂL MARŞI
Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak;
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.
O, benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;
O, benimdir, o, benim milletimindir ancak.
Çatma, kurban olayım cehreni ey nazlı hilal.
Kahraman ırkıma bir gül ne bu şiddet, bu celal?
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helal...
Hakkıdır