18 Mayıs 1944 - Kırım Tatar Sürgünü Anısına
Her şeyden önce, bir çok Kırım Türkü 1944’te zorla yerleştirildikleri içlerden ayrılarak asıl meslekleri olan çiftçiliğe geri dönmüş, bir kısmı ise sürgünde geçen zaman zarfında kazanmış olduğu tecrübelerle teknik içlerde çalışmaya devam etmişti. Sürgünlükten azat olunan Kırım Türklerinden bazısı ise, vatanlarına yakın bölgelerde yerleşmeyi tercih etmişlerdi. 1956 yılı Ekim ayı sonuna kadar toplam 778 Kırım Türkü, Kırım’a komşu olan Zaporojye bölgesine gelerek buraya yerleşmiçti. Ancak bu durum Sovyet yetkililerin hoşuna gitmemiş ve 15 Aralık 1956 tarihli bir kanunla, daha önce Kırım’da yaşamış olan ve sürgün yerlerinden ayrılan Türklerin, Almanların, Rumların, Bulgarların, Ermenilerin ve diğerlerinin Ukrayna’ya ait Zaporojye, Herson, Odessa, Nikolayev, Kırım ve Zakarpat bölgelerinde yerleşmeleri yasaklanmıştı.
Kazım Mirşan - Kırım Türklerinin Sürgünü ve Milli Mücadele Hareketi 1944-1990, s.17
18 Mayıs 1944 - Kırım Tatar Sürgünü Anısına
18 Mayıs 1944’te vatanlarından topyekun sürülen Kırım Türkleri, 26 Kasım 1948’de kabul edilen YSP kararnamesine göre vatanlarından ebediyen çıkarılmış ve bir daha yurtlarına dönme hakları ellerinden alınmıştı. Stalin’in ölümünden sonra ise, Sovyetler Birligi’nde yumuşama rüzgarları esmeye başlamıçtı. Stalin’in yerine devlet başkanı olan Hruççev, KP’nin XX. Kongresinde yaptığı konuşmada, ülkede yaşanan bütün olumsuzlukların tek müsebbibinin Stalin olduğunu, onun zamanında yüz binlerce insanın vatanlarından çıkarılarak sürgün edildiğini ifade etmişti. Hruççev’in bu sözleri, halkta Stalin döneminde uygulanan baskıların sona ereceği umudunu doğurmuştu.
Kazım Mirşan - Kırım Türklerinin Sürgünü ve Milli Mücadele Hareketi 1944-1990, s.16
18 Mayıs 1944 - Kırım Tatar Sürgünü Anısına
Kırım Türkleri, bulundukları yerlerde mevcut fabrika ve sanayilerde çalışmak zorunda bırakılmıştı. Böylece onların tarım toplumu olmaktan çıkarılarak sadece fabrikalarda ve sanayi tesislerinde çalışan bir “işçi millet” haline getirildiklerini söylemek mümkündür.
Kazım Mirşan - Kırım Türklerinin Sürgünü ve Milli Mücadele Hareketi 1944-1990, s.15
18 Mayıs 1944 - Kırım Tatar Sürgünü Anısına
Kırım Türkleri buralarda uzun bir müddet son derece ağır şartlar altında yaşadılar. Günlerce, haftalarca at ahırlarında, kuru toprak üzerinde, hatta kazdıkları çukurlarda yaşamaya çalışarak hayatta kalma mücadelesi verdiler.
Son derece çetin olduğu görülen bu hayat şartları, Kırım Türkleri arasında oldukça ciddi boyutlara varan can kayıplarına neden olmuştu. Sürgünden yıllar sonra bizzat Kırım Türkleri tarafından yapılan nüfus sayımı sonucunda ortaya çıkan tablo, yol boyunca ve yerleşim yerlerine vardıktan sonra geçen birkaç yıl içinde açlık ve hastalıktan ölen Kırım Türklerinin mevcudunu gözler önüne sermektedir. Buna göre, sürgüne gönderilenler arasında bulunan 112.700 çocuktan 60.034’ü, 93.200 kadından 40.085’i, 32.600 erkekten 12.061’i hayatını kaybetmiştir. Bu sürülen bütün halkın
%46.2’sı, diğer bir ifade ile halkın neredeyse yarısı demekti.
Kazım Mirşan - Kırım Türklerinin Sürgünü ve Milli Mücadele Hareketi 1944-1990, s.14
18 Mayıs 1944 - Kırım Tatar Sürgünü Anısına
Kırım’daki Türk varlığının yok edilmesi için yöneticiler ve yerel halk tarafından evlerin yıkılması, bağ ve bahçelerin kullanılmaz hale getirilmesi, Türklere ait mezarlıkların sürülerek naaşların da “dirilerin çektikleri ıstırapları çekmeleri” için yerlerinden çıkarılması, hatta mezar taşlarının yerlerinden sökülerek yeni yapılan binalarda inşaat malzemesi olarak kullanılması, Marksist-Leninist eserler dahil olmak üzere Kırım Türkçesi ile yazılan binlerce kitabın yakılması, Kırım’da yapılan tahribatın boyutlarını göstermesi bakımından önem arz etmektedir.
Kazım Mirşan - Kırım Türklerinin Sürgünü ve Milli Mücadele Hareketi 1944-1990, s.13
18 Mayıs 1944 - Kırım Tatar Sürgünü Anısına
Sürgün edilen Kırım Türklerinin menkul ve gayr-i menkul emlâki, yapılan sayım ve kayıt işleminin ardından koruma altına alınacak, binalar ile evler yağma ve hırsızlıklara karşı mühürlenerek muhafaza edilecekti. Hal böyle iken, Kırım’ın Slav ahalisinin Türklerden kalan malları yağmalamak, hayvanlarına el koymak ve evlerini işgal etmek niyetinde oldukları, inşaatlarda kullanmak üzere Kırım Türklerine ait mezarların taçlarını söktükleri, kıymetli eşya bulmak ümidiyle mescitleri talan ettikleri de dikkatleri çekmektedir.
Kazım Mirşan - Kırım Türklerinin Sürgünü ve Milli Mücadele Hareketi 1944-1990, s.11