50 Soruda Görelilik Kuramları
İbrahim SemizSözler ve Alıntılar
yarının ilmi nedir, halbuki? gayet müdhiş:
“maddenin kudret-i zerriyesi” uğraştığı iş.
o yaman kudrete hakim olabilsem diyerek,
sarf edip durmada birçok kafa binlerce emek.
onu bir buldu mu, artık bu zemin: başka zemin.
çünkü bir damla kömürden edecekler te’min
öyle milyonla değil, nâ-mütenâhi kudret!
kader ↔ yoğunluk.
madde-baskın bir evrenin gelecekte ne olacağı ile ilgili ingilizce’de çok güzel bir kelime oyunu yapılabiliyor:
destiny ↔ density.
Tanrı yalnızca kendisinin anlayabileceği bir evreni yaratacak kadar bencil olamaz
Sayfa 106Kitabı okudu
Görelilik Kuramı Nedir?
Bana göre olan ile sana göre olan ne bakımdan aynıdır, ne bakımdan farklıdır? Farklı olan tarafların bana göre ve sana göre görünümleri birbiriyle ilişkili midir? Evet ise, bu ilişki nedir?
Biraz somutlaştırmak gerekirse, bana göre hızla giden bir araba, sen giden bir otobüste otururken, sana göre ne yapıyordur? Benim falanca frekansta duyduğum sesi ya da gördüğüm ışığı, sen hangi frekansta duyar ya da görürsün? Duyar ya da görür müsün? Bunları, yani senin olayları nasıl gördüğünü/duyduğunu, sana sormadan bilebilir miyim? Sen ve ben bir arabanın, kuşun, merminin... hareketini, ışığın ya da sesin davranışını aynı şekilde mi anlarız?
Görelilik kuramı, bu soruların cevaplarını araştıran bir düşünce disiplinidir. Ancak, bu soruları yalnızca fizik (dolayısıyla doğabilimleri) açısından ele alır, felsefi yönleriyle ilgilenmez.
Einstein kimdir?
Einstein 1905 yılına kadar hiçbir ciddi fizikçinin
bilmediği, üniversite yıllarında onu tanıyan hocalarının
ise pek önem vermediği bir kimseydi. Zürih Federal Teknoloji Enstitüsü’nü bitirdiği 1900 yılından, matematikçi
bir sınıf arkadaşının (Marcel Grossman) babası onu
1903’te Bern’deki Federal Patent Bürosu’na yerleştirene
kadar doğru dürüst bir işi bile yoktu. Ama kendi kendine
çalışarak, önce doktora tezi olarak molekül
büyüklüklerine ilişkin bir çalışma hazırladı; sonra da
1905 yılında sırasıyla fotoelektrik olay (ışık
kuantumunun yeniden keşfi), Brown hareketi (ısıl
olayların moleküllerin varlığına bağlı oluşunun kanıtı) ve
hareketli cisimlerin elektrodinamiği (özel göreliliğin
ortaya konuluşu) üzerine peş peşe üç makale
yayımladı. Ardından da kütle ile enerji arasındaki ilişkiyi
ortaya koyan “Eylemsizlik cisimlerin enerji içeriğine
mi bağlıdır?” adlı makalesini yayımladı.
Zaman nedir? Binlerce yıldır filozoflar, ilahiyatçılar, edebiyatçılar, bilimciler bu soru üzerine kafa patlatmışlar, çeşitli tanımlar yapmaya çalışmışlar. Ben yalnızca iki fizikçinin söylediğini aktarayım: 2.Dünya Savaşı sonrasının belki de en önemli fizikçisi Richard Feynman: "Zaman her şey durduğunda devam edendir"; onun hocası John Wheeler: "Zaman, her şeyin aynı anda olmasını engelleyendir"demiş.
Sayfa 91Kitabı okudu
Evrenin genleşmesi ne demek?
Nereye doğru
genleşiyor?
Her şey mi genleşiyor?
Ben de genleşiyor
muyum?
- Evrenin genleşmesi ne demek?
- Bunu 1929’da Edwin Hubble keşfetti. Hubble, önce
“sarmal bulutsu”ların -en azından bazılarının-
uzaklıklarını ölçmenin yolunu buldu; bunların bizim
Samanyolu gökadamızın büyüklüğüne göre çok uzakta
olduklarını, dolayısıyla onların da Samanyolu gibi birer
gökada olduklarını gösterdi. Sonra daha fazla
gökadanın uzaklıklarını ölçünce, bunların uzaklıkları
arttıkça bizden artan bir hızla uzaklaştıklarını buldu ve
bunu Hubble yasası dediğimiz şekilde ifade etti: v = Hd.
Bu H’ye Hubble sabiti denirdi, şimdi Hubble parametresi
deniyor.