Ali Suavi'nin Türkçülüğü
İsmâil Hâmî DânişmendSözler ve Alıntılar
"(Ali Suâvi) için bu dil "Lisan-ı Osmanî"(Osmanlıca) değil, "Lisan-ı Türkî" (Türkçe)dir ve dünyanın en mükemmel dili olan bu dilin Oğuz efsanelerine karışacak kadar eski bir yazısı vardır:
(Suâvi)ye göre bu yazı "Uygur hattı"dır. Fakat bu etüdünü 1869 da yazan (Ali Suâvi) "Orhon yazısı"ndan henüz haberdar değildir çünkü büyük Türkolog (Thomson)in "Orhon" yazısını halle ait
neşriyatı o tarihten yirmi dört yıl sonra, yânii 1893 tarihinde "Danimarka Ulûm ve Edebiyat Akademisi Bülteni"nde çıkmıştır."
Sayfa 30 - Chp Genel Sekreterliği NeşriyatındanKitabı okudu
"(Fârâbi), (İbn-i Sinâ), (Buhârî), (Mâtüridî), (Merginînanî), (Cevherî), (Gazâli), (Tusî), (Zimahşerî), (Teftâzânî) vesaire hep Türk
alimleri ve Türk yetiştirmeleridir. Bu vaziyete göre Müslüman ırktan önce yazının icad ve tâmimiyle beşer kültürünü yapan Türkler, müslümanlıktan sonra da islâm kültürünü yapmışlardır." - (Ali Suâvi)
Türklüğün bu bu cephesine askerî cepheden fazla ehemmiyet verir."
Sayfa 31 - Chp Genel Sekreterliği NeşriyatındanKitabı okudu
"(Ali Suâvi) eskiliğini ve eski yazısını müdafaa ettiği Türk dilinin bütün dillerden üstün oluğunu da kanidir..(Nüsha3, s. 116.)"
Sayfa 30 - Chp Genel Sekreterliği NeşriyatındanKitabı okudu
(Suâvi)nin, Türklüğe ve Türkçülüğe ait eserleri bir kaç kitapla bir takım etüdlerden ibarettir. Kitap olarak bugün elde yalnız
"Hîve" ismiyle Hicrî 1290 (=Milâdî 1873) tarihinde Paris'de neşrettiği küçük bir eser vardır: Gene Paris'de fransızca nüshası da neşredilmiş olan bu eserin Türkçesi 1326 tarihinde 134 sahife (sayfa) olarak İstanbul'da tekrar tab'edilmiştir.
Fakat (Suâvi)nin hiç bastırmadığı için elde nüshası kalmıyan eserlerinin Türkçülük tarihimiz itibariyle en mühimmi "Taharriyyât-ı Suâvi alâ tarih-i Türk" ismindeki kitabıır: "Türklerin mesâî-i zihniyyeleri" ismindeki etüdünde kendisi bu kitabın bir Türk tarihi olduğundan bahseder.
Bundan başka hicrî 1283-1284 (=Milâdî 1866-1867) tarihlerinde Kastomunu da menfi bulunurken Şark ve Garp kültürlerini mukayese ve Osmanlı kültürünün ehemmiyetini tesbit için yazdığı "Kayd-ül mevcud" ve "Sayd-ül-mefkud" ismindeki iki clitlik bir eseri daha var ki bunun ikinci cildine zeyl olarak dil, yazı ve imlâ islâhına ait mülâhazalarını eklenmiştir.
Bu gayr-i matbû eserlerin yazma nüshaları meydana çıkacak olursa, Türkoloji tarihimiz için çok büyük bir kazanç olacaktır.
Sayfa 27 - Chp Genel Sekreterliği NeşriyatındanKitabı okudu
Şimdiye kadar bizde umumî Türk tarihine ait ilk eser olarak şıpka kahramanı Müşir (Süleyman Paşa)nın Hicrî 1203 (= Milâdî 1876) da yalnız ilk cildi neşredidlen "Tarih-i âlem" ismindeki eserinn 382nci sahifesinden 543üncü sahifesine kadar 161 sahife tutan "Tavâif-i Turk" serlevhalı yedinci faslı gösterilirdi:
Halbuki (Ali Suâvi)nin yukarda bahsettiğimiz eserleriyle
Paris'de çıkardığı "Ulûm Gazetesi"ndeki etüdlerinin bilâ-istisnâ hepsi (Süleyman Paşa)nın umumî "Tarih-i âlem"inden senelerce öncedir. Bu vaziyete göre bizde Genel Türk tarihi hakkında ilk yazı yazan (Süleyman Paşa) değil, (Ali Suâvi) demektir.
Sayfa 27 - Chp Genel Sekreterliği NeşriyatındanKitabı okudu
(Ali Suâvi) ibadetin Türkçeleştirilmesi, yâni namaz sûrelerinin Türkçe okunabileceği kanaatindedir ve bu hususta (İmân-ı A'zam)ın fetvâsına istinad etmiştir. (Suâvi) bu kaanatini arapçanın Türkler nazarında "Arap dili" değil, "İslâm dili" olduğundan bahsederken anlatır.
Sayfa 34 - Chp Genel Sekreterliği NeşriyatındanKitabı okudu
(Suâvi) medreseden yetiştiği halde fıkha bile isyan edip ilk defa olarak «lâiklik» bayrağını açmıştır.
İşte bundan dolayı onun Türkçülüğü de zamanın islâmcılığı ile Osmanlıcılığına karşı ruhi ve fikrî bir aksül'âmel (tepki) mahiyetinde sayılabilir.
Sayfa 10 - Chp Genel Sekreterliği NeşriyatındanKitabı okudu