Yeryüzünü kolaçan ettiğimizde, “güzellik” nâmına gördüğümüz eserlerin önemli bir kısmını Müslümanların bırakmış olması, aslında sürpriz olmasa gerektir. Çünkü bugüne ulaşmış olanların yanına, çok farklı sebeplerle tarihin sayfalarında kalmış olanları da koyduğumuzda, karşımızdaki envanteri kelimelerle ifade etmekte zorlanırız. Bu anlamda, Müslümanların dünyaya vurduğu damga, insanlık tarihinden silinecek gibi değildir.
“Peki, bugün ne haldeyiz?” sorusunun cevabı ise, ne yazık ki hüzün veriyor. Geçmişte nice muhteşem eserlere imza atan Müslümanların, bugün şehircilik alanında geri sıralara düşmesi, herhalde ilk önce “hafıza kaybı”yla izah edilebilir. Unutulan şey, gündemden ve öncelikler listesinden de çıkar çünkü.
Derin Tarih olarak “İslâm Başkentleri Özel Sayısı”nı hazırlamaya karar verirken, işte o ihtişamın kapısını aralamak istedik. Unuttuklarımızı hatırlama ve bilmediklerimizi öğrenme adına… Medine-i Münevvere’den başlayarak, tarihte Müslümanlara başkentlik yapmış şehirlerden 35 tanesini seçtik. Alanında uzman isimlerin kaleminden, bu şehirlerin ayrıntılı birer panoramasını çıkardık. Ancak karşımızdaki tablo öylesine kapsamlı ve genişti ki, “İslâm Başkentleri Özel Sayısı”nın tek cilde sığmayacağını gördük. Bu sebeple, özel sayımızı size arka arkaya yayınlanacak 2 cilt halinde takdim edeceğimizi belirterek sizleri “İslâm Başkentleri I” özel sayımızla baş başa bırakıyoruz.
NELER VAR?
Nebî’nin teşrifiyle Yesrib’den Medine’ye dönüşen “İslâm Şehrinin Oluşumu”nu Prof. Dr. Tahsin Görgün’den okuduk.
Fetihle alınan kadim şehirlerden ribatlara İslâm şehirlerinin karakteristik özelliklerini Prof. Dr. Şevket Yıldız sıraladı.
Prof. Dr. Nurettin Gemici, Hz. Peygamber’in gül kokulu şehri olan Medine-i Münevvere’yi satırlara taşıdı.
Bereketli Hilâl’in kutup yıldızı ve Emevîlerin başkenti olan Şam’a Taha Kılınç’la birlikte baktık.
İslâm tarihinin en uğrak noktalarından biri olan dünya şehri Bağdat’ı ve geç Ortaçağ’ın incisi, Anadolu’nun tarih kokan simgelerinden Selçuklu başkenti Konya’yı Prof. Dr. Mustafa Demirci kaleme aldı.
Kalbinde medeniyetler büyüten Halep’in baş döndüren hikayesini Doç. Dr. Fatma Akkuş Yiğit’ten dinledik.
Prof. Dr. Ali İhsan Karataş Evliya Çelebi’nin “rûhâniyetli şehri” olup Osmanlı Devleti’ni kuran Bursa’yı yazdı.
Hadrianapolis’ten Dârü’l-Cihâd’a Osmanlı’nın Üçüncü Payitahtı ve Anadolu’nun Rumeli’ye açılan kapısı olan Edirne’yi Araştırma Görevlisi Yunus Çolak inceledi.
Prof. Dr. Feridun M. Emecen Dârü’l-Hilâfeti’l-Aliyye, Makarr-ı Saltanat-ı Seniyye, Dersaâdet, Âsitâne yahut Pâyitaht-ı Osmâniyân olarak zikredilen İstanbul’u kaleme aldı.
Avrupa’nın kutsal topraklara karşı üs olarak gördükleri Yemen’de bir Osmanlı şehri olan Taiz’i Prof. Dr. İdris Bostan satırlara taşıdı.
Arap Yarımadası’nın her açıdan en sıra dışı şehirlerinden olan bir kadim Arap metropolü San’â’yı Isa Blumi yazdı.
Ortaçağ Avrupası’nı aydınlatan ve İslâm medeniyetinin ulu çınarlarından olan Kurtuba’yı Prof. Dr. Şevket Yıldız kaleme aldı.
Endülüs Müslümanlarının ilk başkenti olan ve Endülüs’ün gelini unvanıyla adına şiirler yazılan İşbîliyye’yi Prof. Dr. Adnan Adıgüzel satırlara taşıdı.
Endülüs’ün Dımaşk’ı olarak zikredilen ve Endülüs’te en uzun süre İslâm hâkimiyetinde kalan Gırnata’nın hikayesini Prof. Dr. Nizamettin Parlak’tan dinledik.
Prof. Dr. Aydın Çelik, Fâtımîlerin ilk başkenti olup Osmanlılara sancak şehirliği yapan Akdeniz’in muhkem liman ve başkentlerinden Mehdiyye’yi yazdı.
Memlûklerle yıldızlaşan muhteşem mimarisi ve ilmi hareketliliğiyle Müslüman metropol Kahire’yi Prof. Nasser Rabbat kaleme aldı.
Tarih Okuyan Şaşırmaz
