Muammer Esen'in doktora tezi olan "Ehl-i Sünnet Kavramın Oluşum ve Gelişim Süreci" başlığını taşıyan bu eser başlığının hakkını veren, bana göre başarılı bir kitap.
Esen, çalışmasını giriş ve üç bölüm halinde düzenlemiş. Giriş bölümünde Hz. Peygamber sonrası dönemin siyasi olaylarını, Emevî - Haşimi çekişmesini konu ediniyor. Birinci
Burada şunu da belirtelim ki, Ömer b. Abdilaziz döneminde Kaderiye'nin yılmaz savunucusu Gaylân'a gösterilen müsamaha, daha sonra hilâfete gelen Hişam b. Abdilmelik zamanında gösterilmemiştir.
Nitekim Gaylân'ın, gerek özelde Emevî halifesi olan Hişam, gerekse genelde Emevîlerin, “ilâhî hakk ve cebr adına” yaptıkları zulümleri alenen kınamaya devam etmesi ve bu görüşü benimseyenlerin giderek çoğalıp artmak suretiyle kendisi için önemli bir tehlike arzetmesi üzerine onu yok etmeye karar verir.
Böylece insanın özgür iradesini savunmak suretiyle yapılan zulüm ve baskıları kınamayı sürdüren Gaylân, ya davasindan vazgeçecek ya da yok edilecektir.
Ancak halkın gözünde idamı meşru göstermek için, onun, “Şam'ın en meşhur fakihi" kabul edilen ve aynı zamanda “Beni Ümeyye'nin tayin edilmiş bir memuru olan” Evzâî ile; halife Hişam'ın önünde münakaşa yapması istenir. Münakaşa düzmece bir münakaşadır ve işin sonunda Gaylân, Evzâî'nin de fetvasıyla feci şekilde idam edilir.
Aslında olay, tekfir ve tadlil silahını kullanarak siyasî muarızları halkın nazarında küçük düşürmek ve onların umumi hayata etkilerini ortadan kaldırmaktan ibarettir. Bunun için de Emevî sultanları, kendi görüşlerini benimseyen fakihleri kullanmaktan kaçınmamışlardır.
Nitekim gerçekte ise, mütekellimler arasında cereyan eden münakaşalarda asıl ayırt edici hüküm, her zaman siyasî otoriteye ait olmuştur. Akideler, siyasî oyun içinde dönüpdolaşır; ancak her zaman haklı olan, sultan ve onun fakihidir.
Her zaman haksız olan ise, muarızlardır, muhaliflerdir!..