El-Kıstasü'l-Müstakim Gönderileri
El-Kıstasü'l-Müstakim kitaplarını, El-Kıstasü'l-Müstakim sözleri ve alıntılarını, El-Kıstasü'l-Müstakim yazarlarını, El-Kıstasü'l-Müstakim yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.Son Söz!
Hakkın-hakikatin izleri dahi silinmiş; setler kırılmış; şenâat her yere sirayet etmiş ve şehirlerde eğlence haline gelmiştir. Kimi topluluklar bu Kur’ân’ı mehcûr bırakmış, nebevî ta‘lîmleri de “dağılmış zerrecikler” [Furkân, 25/23] haline getirmişlerdir. Bütün bunlar, cahillerin fuzûlîliklerinden ve dine yardım etmede ârierin derecesine ulaşma iddialarından kaynaklanıyor. “Ancak çoğu kişi, bilgisizce arzu ve hevesleriyle saptırırlar. Şüphe yok ki, Rabbin
haddi aşanları en iyi bilendir.”⁸⁹
Sayfa 182 - Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanılığı Yay. 2 .Baskı, İstanbul 2023
Kur’ân, eğer mevâzîne/doğruya ulaşma ölçülerine şâmil olmasaydı, “Nûr” olarak isimlendirilmezdi. Zira nûr, hem bizzat kişinin hem de başkasının doğruları görmesini ifade eder ve mîzânın bir sıfatıdır. Eğer Kur’ân mevâzine şâmil olmasaydı, “…yaş ve kuru hiçbir şey yoktur ki kitab-ı mübînde olmasın”⁷⁸ sözü yerini bulmazdı. Şüphesiz bütün ilimler Kur’ân’da sarahaten değil, bil-kuvve yer alır. Zira O’nda sonsuz hikmetin kapılarını aralayan hakikat mevâzini/terazileri vardır.
⁷⁸ En‘âm, 6/59.
Sayfa 156 - Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanılığı Yay. 2 .Baskı, İstanbul 2023
Hiç şüphe yok ki, nâkıs bir anlayış ve ebter bir kavrayış, ahmaklıktan çok daha kötüdür.
Sayfa 154 - Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanılığı Yay. 2 .Baskı, İstanbul 2023
En güzel olanla tartışmanın (el-mucâdele bi’l-ahsen) anlamı şudur: Tartıştığım kişice (cedelî) müsellem olan öncülleri alıp, -el-İktisâd adlı eserimde yaptığım gibi- tahkik edilmiş bir mîzân aracılığıyla onlardan hakkı istintâc edeceğim. Bu onu ikna etmezse -zira daha fazlasını bilmek isteyebilir- onu mîzânların bilgisine doğru çıkaracağım. Yine ikna olmazsa -kıt anlayışlı olabilir, taassup ve inatta ısrarcı olabilir- onu artık demirle (hadîd) tedavi edeceğim. Zira Allah, hadid ve mîzânı Kitabın (Kur’ân) karîni kıldı. Bununla amaçladığı şey, adaleti ancak bu üçü sayesinde ayakta tutabileceklerini mahlûkata anlatmaktı. Avam kitleye Kitap (Kur’ân); havassa mîzân; fitne çıkarmayı ve (kafalarına göre) tevil etmeyi amaçlayarak, Kitab’ın müteşâbihlerinin ardına düşenlere de⁷³ be’s-i şedîdle nitelenen hadid… Bu kimseler bilmezler ki tevil işi Allah’ın ve ilimde derinleşebilenlerin (râsihûn) işidir, onların ve ehl-i cedelin değil.
Sayfa 152 - Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanılığı Yay. 2 .Baskı, İstanbul 2023
Dedim ki: İnsanlar üç çeşittir. Avam sınıfı: Esenlik sahibi ve ehli cennet olan saf kişiler. Havas sınıfı: Zekâ ve basiret sahibi kişiler. Ehli cedel: Bu iki sınıftan mütevellid olup fitne arzuları yüzünden Kur’ân’ın müteşâbihlerine tabi olan münakaşacı ağız dalaşçıları.
Havas sınıfına gelince: onlara doğru mîzânları ve bunlarla nasıl
Sayfa 138 - Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanılığı Yay. 2 .Baskı, İstanbul 2023
Dedi ki: Bütün hakikati ve ilâhî bilgilerin tamamını bütün insanlara öğretebilir misin? Aralarında vuku bulan ihtilafı kaldırabilir misin?
Dedim ki: Heyhât! Buna güç yetiremem. Senin “ma‘sûm imâm”ın şimdiye kadar insanlar arasındaki ihtilafı kaldırıp kalplerdeki problemleri yok edebildi mi? Hatta peygamberler, ihtilafı ortadan kaldırmışlar mı? Kaldırabilmişler mi? İnsanların ihtilafı ezeli ve zorunlu bir ilâhî yasadır: “Onlar -Rabbinin merhamet ettikleri müstesna- durmadan ihtilaf edecekler ki, Allah zaten bunun için onları yarattı.”⁶⁵ Allah’ın ezelde takdir ettiği bir yasaya nasıl karşı çıkabilirim! Senin imâmın bunu iddia edebilir mi? Eğer iddia ediyorsa dünya ihtilaflarla dolup taşarken neden şimdiye kadar bekledi? Ah keşke şunu bir anlayabilseydim: İmâmların önderi Ali b. Ebi Talib (r.a), insanlar arasındaki ihtilafın kalkmasına mı, yoksa zaman ve çağlar var oldukça sürecek olan ihtilafların tesisine mi sebep oldu?
Sayfa 136 - Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanılığı Yay. 2 .Baskı, İstanbul 2023
Hz. Ali
“Hakikat, kişilere bakarak öğrenilmez; sen önce öğren hakikati, tanırsın ehl-i hakikati.”
Sayfa 132 - Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanılığı Yay. 2 .Baskı, İstanbul 2023
Üç kişi Kur’ân’ı ezberlediğini iddia ediyor ve bunun üzerine sen “deliliniz nedir?” diye soruyorsun. Birincisi: “Delilim, kurrâların üstadı olan el-Kisâî’nin [ö. 189/805] onayından geçmemdir” dedi. “Çünkü el-Kisâî hocama, hocam da bana onay verdiğine göre, ben de el-Kisâî’nin onayından geçmiş sayılırım” diye bir akıl yürüttü. İkincisi: “Delilim,
Sayfa 130 - Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanılığı Yay. 2 .Baskı, İstanbul 2023
Özetle: Tezekkür, tefekkür ve ardı sıra yapılan tekrarlar, kişiyi, hata yapmadığına dair yakinî (bilgiye) ulaştırır. Eğer bu yolu izlemezsen asla iflah olmaz, durmadan “leyte: keşke” ve “‘asâ: umulur ki” kelimelerini sarf edip duran kuşkucu biri olursun. Kim bilir, belki de imâmını taklit etmekte hata yapmışsın, hatta belki iman ettiğin Peygamberini taklitte bile… Çünkü Hz. Peygamber (s.a.)’in doğruluğu bilgisi, zorunlu (olarak elde edilen) değildir.
Sayfa 128 - Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanılığı Yay. 2 .Baskı, İstanbul 2023
Sıfat üzerine hüküm vermek zorunlu olarak mevsûf üzerine hüküm vermektir. Bu burhanın özeti şöyledir:
– Rabbim, güneşi doğurandır (mutli‘).
– Güneşi doğuran, ilâhdır.
– O halde, Rabbim ilâhtır. (zorunlu netice)
“Güneşi doğuran” (mutli‘), Rabb’in sıfatıdır. Sıfat olan mutli‘ üzerine “ilâh olmak” ile hüküm vermiştik. Bundan, Rabbimin ilâh olduğuna hüküm verme sonucu lazım geldi. Bir şey’in sıfatına dair bir bilginin ve bu sıfata bir hükmün sabit olduğuna dair bir başka bilginin bana hâsıl olduğu her yerde durum böyledir; yani bu ikisinden, aynı hükmün zorunlu olarak mevsufa da sabit olacağına dair üçüncü bir bilgi doğar.
Sayfa 64 - Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanılığı Yay. 2 .Baskı, İstanbul 2023
Mîzânların en rûhânîsi kıyamet günü mîzânıdır. Zira kulların amelleri, itikatları ve ma‘rifetleri bu mîzân ile ölçülür. Ma‘rifet ve imanın, cisimlerle herhangi bir ilişkisi yoktur. Bu sebeple kıyamet günü mîzânı tamamen rûhânîdir.
Kur’ân’ın ma‘rifet (bilme/bilgi) mîzânı da aynı şekilde rûhânîdir, fakat bu mîzânın ta‘rîfi²⁰ (bildirmesi, bir şey hakkında bilgi vermesi), şehadet âleminde bir çeper-kılıf ile irtibatlanır. Bu çeper cisim olmasa da cisimlerle irtibatlıdır. Zira bu âlemde, ‘başka olan’ın ta‘rîfi (başkasına bir şey bildirmek) ya şifâhen ile mümkün olur ki bu, seslerle gerçekleşir ve ses cismanidir; ya da yazıyla mümkün olur ki yazı simgelerdir ve aynı şekilde kâğıdın üzerine nakşetmedir, kâğıt ise bir cisimdir. Mîzânın içinde sunulduğu çeperin hükmü budur. Ama kendi zatında mîzân mahza rûhânîdir, cisimlerle alakası yoktur.
Sayfa 58 - Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanılığı Yay. 2 .Baskı, İstanbul 2023
Bil ki: Temelde Kur’ân’ın ölçüleri (mîzânları) üç tanedir.
– Mîzân-ı te‘âdül,¹⁷
– Mîzân-ı telâzum,¹⁸
– Mîzân-ı te‘ânüd.¹⁹
Ancak te‘âdül mîzânının;
el-Ekber (Büyük),
el-Evsat (Orta),
el-Asgar (Küçük)
olmak üzere üçe ayrıldığını düşünürsek toplamda beş mîzân olmuş olur.
Sayfa 56 - Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanılığı Yay. 2 .Baskı, İstanbul 2023
KISTÂS/MİYÂR
tek imâmın Muhammed Mustafa (s.a.); rehberin Kur’ân, mi‘yarın da müşâhede ve gözlem (‘iyân) olsun!
Sayfa 56 - Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanılığı Yay. 2 .Baskı, İstanbul 2023
Dedi ki: Kıstâsü’l-müstakîm de nedir?
Dedim ki: Allah’ın Kitabında tenzîl ettiği ve elçilerine onlarla ölçmelerini öğrettiği beş mîzândır. Kim Rasûlüllah’tan ta‘lîm eder ve Allah’ın mîzânlarıyla (bilgilerini) tartarsa hidayet bulur. Ve kim bundan yüz çevirip re’y ve kıyas’a yönelirse, hakikatten sapmış ve yüksekten yere çakılmış olur.
Dedi ki:
Sayfa 49 - Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanılığı Yay. 2 .Baskı, İstanbul 2023
İbrahim’in amacı hasmını ifnâ (alt) etmek değil, bilakis onu ihyâ etmekti. Uygun besinle beslemek ihyâ etmektir. Uygun olmayan delillerle hasmın üzerine gitmekte ısrarcı olmak, ifnâ etmektir.
Sayfa 46 - Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanılığı Yay. 2 .Baskı, İstanbul 2023