Rus Çarı
: Osmanlı imparatorluğunun işleri çok karışık halde. Bu memleket kendi kendini parçalamaktadır.
Yıkılış büyük bir felâket olacak. Rusya ile İngiltere'nin bu konuda, tam ve iyi bir anlaşmaya varmaları ve birbirle-rine haber vermeden, kati bir adım atmamaları mühimdir.» İngiltere Büyükelçisi, Çarın bu sözlerine karşı, biraz da-ha
Namık Kemal:
"Vatanın bağrına düşman dayamış hançerini;
Yok mudur kurtaracak baht-ı kara mâderini?"
Mustafa Kemal Atatürk:
"Vatanın bağrına varsın düşman, dayasın hançerini,
Elbet bulunur kurtaracak bahtı kara maderini."
Daha önce de işaret ettiğimiz gibi Osmanlı devleti, bir millî kuruluş değildi, bir ırklar ve halklar topluluğuydu. Bu devleti; millî ve hatta dinî bağlar değil, tarihî şartlar birleştiriyordu.