Felsefeye Başlangıç
Mehmet Emin ErişirgilFelsefeye Başlangıç Gönderileri
Felsefeye Başlangıç kitaplarını, Felsefeye Başlangıç sözleri ve alıntılarını, Felsefeye Başlangıç yazarlarını, Felsefeye Başlangıç yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Felsefeye yeni başlayan kimseler olarak sizler de konuştuğunuz dile hakim oldukça ve önyargılardan arınıp düşüncenin özgür doğasında olgunlaştıkça şimdi bitişik olarak yaşadığınız şeylerden ayrılıp onların arasında, dışında hatta çok uzaklarda yaşadığınızı göreceksiniz. Şeyleri konuştuğunuz dilde tatmaya ve onları düşüncenizde canlandırmaya başladığınızda düşünür ile konuşmaya başlayacaksınız.
Okumalarınız derine, yazılarınız insana, düşünceleriniz karanlığa doğru olsun ! Prof.Dr.Metin Bal
Zengin bir düşünce gücünün kendisini canlı ve dinlenebilir kılabilmesi için size öncelikle insanlık deneyimini en özlü şekilde aktaran Klasik Dünya Edebiyatının başyapıtlarını okumanızı öneririm. “Kitap ruhumuzun buz kesmiş sularını kıracak bir balta olmalıdır.” (Kafka) Bu tarz kitaplardan oluşturduğum bir listeyi size sunmak istiyorum: Tarihin en eski yazılı destanı Gılgamış kitabı. Grek mitolojisinin kaynakları olan Homeros’un İlyada, Odysseia yapıtları. Grek mitolojisinin diğer kaynakları olan ve tiyatro sanatını başlatan yazarlar ve yapıtları: Aeschylus (Zincire Vurulmuş Prometheus, Oresteia Üçlemesi), Sophokles (Antigone), Aristophanes (Eşekarıları, Kuşlar, Kurbağalar, Yargıçlar, Kömürcüler, Kadınlar Savaşı), Euripides’in (Bakkhalar). Latin edebiyatının temel şair edebiyatçıları ve yapıtları: Vergilius (Aeneas), Ovidius (Dönüşümler), Horatius (Ars Poetica) ve Dante (İlahi Komedya).
Okumayı sevmek ruhu anlama çabasından kaynaklanır. Örneğin psikoloji ilgi çekicidir, çünkü insanların duygu ve düşünce dünyalarına onları rahatsız etmeden, sessizce ve görünmeden girebilmenin yollarını bulabileceğinizi düşünürsünüz. Sadece bu nedenle bile kitap okumaya ve okuduklarınızı anlatmaya değer. Başkalarına da bunları okumalarını önerin,
Düşünce tarihi genel olarak insanlık tarihinden bağımsız bir şekilde okunduğunda eksik ve anlaşılmaz kalacaktır. O nedenle, felsefe tarihi yanında insanlık ve genel olarak dünya tarihini de anlatan kitaplar okumalısınız. İskenderiye doğumlu çağımız yazarı Eric Hobsbawm’ın (Yeni Yüzyılın Eşiğinde, Sermaye Çağı, Devrim Çağı, Kısa 20. Yüzyıl) kitapları bu konuda size yardımcı olacaktır.
Felsefeye başlayan bir kimse öncelikle hangi yapıtları okumalıdır?
Felsefeye yeni başlayan kimseler olarak öncelikle, bu kitapçığın ön kapağında resimlerini gördüğünüz18 felsefenin iki büyük hocası olan Platon ve Aristoteles’in yapıtlarını okumalısınız. Lütfen hemen bugün ya da yarın Platon’un diyaloglar şeklinde yazılmış yapıtlarını edinin ve öncelikle Theaitetos, Sempozyum, Sokrates’in Savunması, Sofist, Menon, Protagoras diyaloglarını ve Devlet kitabını okuyun. Ardından felsefe tarihinin ilk sistematik yapıtı olarak kabul edebileceğimiz Aristoteles’in Metafizik ve Nikhomakhos’a Etik adlı kitaplarını edinerek arşivinize ekleyin. İlk ders kitaplarınız bunlar olmalıdır.
Felsefenin yapıldığı en eski dil, felsefenin temel dili, ilk filozofların konuştuğu ve ilk felsefe yapıtlarının yazıldığı dil eski Yunanca, yani Grekçedir. Grekçe varlığını MÖ.15.yy’dan MS. 5. yy’a kadar yaklaşık 2000 yıl sürdürdü. Grek dili, düşüncenin ve filozofların ilk dili oldu. Grek dili aynı zamanda düşünceye başka bir deyişle felsefeye en uzun süre ev sahipliği yapan dil oldu. Grekçeden sonra hiçbir dil felsefe adına insanlığa bu kadar çok katkıda ve ev sahipliğinde bulunmadı.
Felsefenin malzemesi kavramlardır. Kavramların anlamını en doğru şekilde kavramak için onların yazıldığı dili bilmek gerekir. Günümüzde insanlık hafızasının bir kuşaktan diğerine aktarıldığı ve bu hafızanın her detayının saklandığı en yaygın dil İngilizcedir. İngilizce “yabancı dil” değildir artık, çünkü İngilizce’nin “yabancı” olduğu bir yer kalmadı. İngilizce global dünyanın anadilidir. O nedenle içinde yaşadığımız çağda İngilizceye hakim olmak felsefeye başlamak isteyen herkesin öncelikle edinmesi gereken kozmopolit bir yetenektir. Kısaca, İngilizce bugün dünyadaki geçerli iletişim dilidir.
İnsan sadece balık avcısı değildir”, “insan” aynı zamanda “insan avcısıdır.” Bu yaşamda, bilinciniz üç şekilde çalışır: bilinciniz ya uyanıktır, ya da kendi bilincinizle kendi kendinizi kandırırsınız, ya da başkasının bilinci sizi kandırır. Bir avcı avının doğasını bildiğini düşünerek avlanmaya çalışır. Düşüncenizin içinde kendi bilgisinin bilgesi olmayan buna ragmen size tanıdığını düşündüğünüz ve bu nedenle size size tanıtan sahte ustalarla dolu bir toplumdayız. Mutlu musunuz? Tanıdık, alışıldık dünyanızın içinde, huzurlu musunuz? Değişmek istiyor musunuz? Bunun için bir çabanız var mı? Hayatınızın uzağına çıkıp ordan bakabiliyor musunuz? Şairler, bilgeler ve düşünürlerle kendi dünyanızı bütünlüklü göreceğiniz bir noktaya yükselebiliyor musunuz? Bu tanıdık olan şeylere, sizi siz yapan şeylere uzak kalmak ve dönüşmek, yabancılaşmak istemiyor musunuz?
Size önerim, felsefeye başlangıç aşamasında sınırsızca “konuşmanız!”, “tartışmanızdır!” Hatta, daha önce zevkler ve renkler tartışılmazdı artık burada, felsefe dünyasında zevkler ve renkler de tartışılıyor.
Şunu unutmayın: siz kendinize yeterince yardım edin! göreceksiniz ki başkaları sizin için daha çoğunu yapıyor. Siz kendinize kötülük yapın, göreceksiniz ki başkaları size daha iyi kötülükler yapıyor. Siz kendinizle konuşun göreceksiniz ki taşlar bile sizin için dile geliyor.
Felsefe zordur, çünkü size şimdiye kadar “düşünmeyin!” dendi. İnancınız için kitabınız, hakkınız için hukukunuz ve nasıl yaşayacağınız için ötekiler kılavuzunuz oldu. Bunlar için her şey hazır verildi ve gerek duyduğunuz kadar aldınız. Ancak çamurlu bir sudan geçirildikten sonra kendini tanıyamayan gelinciklere dönüştük. Felsefe yapmayı başkalarının kılavuzluğu altında yaptıkça ya da diğerlerini felsefe yapmaya zorladıkça felsefe yapmak yerine sürekli olarak protesto yapmış olacağız. Dikkat ederseniz böyle bir durumda çoğu zaman felsefe yapmak yerine neden felsefe yapamıyor olduğumuzu konuşmuş oluyoruz. Bunu hatırladıkça felsefe yapmanın kolay ve eğlenceli birşey olduğunu göreceksiniz.
Oneriler
Yapmaktan en hoşlandığın şey kendi eylem gücünü artırmak ya da bireyin eylem gücünün kendisine devredildikleri aktörlerin girişimini boşa çıkararak bireyin kendi eylem gücünün farkına varmasını sağlamak olsun. Eylemler anlaşılabilmeni sağlıyor ise sözleri boşuna harcama. Eylem söz konusu olduğunda doğruluk ikinci planda kalmalıdır.
Agathon: “Sokrates, benim yanıma uzan, uzan da eşiklerde erdiğin hikmeti ben de edineyim sana dokunarak. [...]” (s.33), “Sokrates oturmuş ve “ah ne hoş olurdu Agathon” demiş, “tıpkı bir yapağıyla daha dolu bir kaptan daha boş bir kaba akan su gibi, birbirimize dokunmakla daha dolumuzdan daha boşumuza akan bir şey olsaydı hikmet.” ” s.35, prg. 175d,e. Platon (2007) Symposion, Grekçeden çeviren Eyüp Çoraklı, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Felsefenin hocası yoktur! sadece belirli bir süre sonra terkedilmesi gereken kılavuzları vardır. “Felsefenin, düşüncenin hocasıyım!” diye burnu havada dolaşanlar ve hakikate erdiklerini söyleyen dalkavuklar, sadece kuyruğuna basılınca kustukları bencilce kibirlerini ve köleliklerini malumatlarla süsleyen palyaçolardır.
Günümüzün popüler işitsel, görsel ve yazınsal basınının müşterileri ve izleyicileri olarak tam anlamıyla tekdüzeleştiriliyoruz. Bu basının sahne arkasında şöyle bir ilke yer alır: “Aynı ol, aynısını düşün, aynısını yap! Tek bir şey düşün! yazmayı ve düşünmeyi boşver. İşte ben senin için yazdım, sadece bunu düşün, buna inan! Tek bir düşünceye sahip ol. Tek bir kitaba itaat et! sorgulama sadece inan! Şüphelenirsen de, kafayı yeme, kafayı patlatma! felsefe yapma! edebiyat yapma! artistlik yapma! Ders verme! bak, bu işi bizim için yapanlara şükretmeyi unutma! Artık her şey hazır, çözüm pakette, çek, al, geç, çöz, bağlan, kazan, atlat!, çabuk ol çabuk! Hızlı hızlı, bir hesap içindeki sayılar gibi.” Eşitliğin sağlandığı gösterilmiş olur fakat tarafların ve bu hesabın değeri düşünülmez.