İmam eş-Şafi‘î (Âdabu’ş-Şaf‘î ve Menakıbuh)
İbn Ebî Hâtim er-RâzîEn Eski İmam eş-Şafi‘î (Âdabu’ş-Şaf‘î ve Menakıbuh) Sözleri ve Alıntıları
En Eski İmam eş-Şafi‘î (Âdabu’ş-Şaf‘î ve Menakıbuh) sözleri ve alıntılarını, en eski İmam eş-Şafi‘î (Âdabu’ş-Şaf‘î ve Menakıbuh) kitap alıntılarını, etkileyici sözleri 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Eş-Şafiî, Nebi (sallallahualeyhivesellem)’den bir hadis zikrettikten sonra bir adam ona: “Ey Ebû Abdullah! Bu hadisle amel ediyor musun?” diye sordu. Eş-Şafiî ona dedi ki: “SübhanAllah! Resûlullah’tan (sallallahualeyhivesellem) bir hadis rivayet edeyim ve onunla amel etmeyeyim öyle mi! Ne zaman Rasûlullah’tan bir hadis bildiğim galde onunla amel etmezsem, iyi bilin ki ben aklımı yitirmişim.”
“İnsanların dilinden sâlim kalamaz kimse
Hatta tertemiz Peygamber olsa bile
Sussa dilsiz derler, konuşursa kekeme
Gevezenin biridir, riya yapıyor derler,
Gündüzleri oruç tutsa, gece kalksa teheccüde...”
“İlim avdır, yazı ise onun muhâfızı.
Avını sağlam iple al koruma altına.
Bir ceylan avladıktan sonra,
Ahmaklıktır onu salman insanlar arasına.”
“Memleketten uzaklaş yüce gayeler için
Uzağa git, beş faydası vardır seferin:
Gamın kederin gider, kalmaz derd-i maişet,
İlim, âdâb-ı muâşeret ve iyi insanlarla sohbet.
Denilse; yolculuktadır zillet ve belâ,
Geniş çölleri geçmek ve dayanmak zorluklara,
Derim; hayırlıdır ölümü delikanlının,
Kalmasın zillet evinde,
Kıskançlar ve laf taşıyanlar arasında...”
“Çabayla elde edilir yüksek yerler
Kim yükselmek isterse, uykusuz geceler.
Çalışıp, çabalamadan yükselmek isterse kim,
Boş yere ömür geçirir bir şey elde etmeksizin.
Önce izzete eriş, sonra uyursun gece,
Çünkü denize dalar, her kim inci isterse...”
“Sözünün eri, insaflı, sâdık bir dost bulunmuyorsa,
Selâmlar olsun, boşaymış dünya.”
“Bir gece Nebî (sallallahualeyhivesellem) zevcesi Safiyye ile birlikte mescidin önünde iken yanlarından bir adam geçti. Nebi (sallallahualeyhivesellem) ona seslenip ‘Gel!’ Bu yanımdaki eşim Safiyye’dir’ dedi. Adam ‘SübhanAllah! Ya Resûlullah! (Senin yanında namahrem bir kadın olduğunu düşünür müyüz hiç?)’ deyince Nebi (sallallahualeyhivesellem) “Şeytan, Âdemoğlunun damarında kanın dolaştığı gibi dolaşıyor” buyurdu.
* İbn Uyeyne eş-Şafi’î’ye, “Ey Ebû Abdillah! Bu hadisin manası nedir?” diye sordu. Eş-Şafi’î şöyle dedi: ‘Şayet kavim, Nebî’yi (sallallahualeyhivesellem) itham etseydi kafir olurlardı. Ancak Nebi (sallallahualeyhivesellem) kendisinden sonra gelenlere edep öğretiyor ve şöyle demek istiyordu: ‘Siz de böyle bir durumla karşılaşırsanız, benim yaptığım gibi yapın ki hakkınızda su-i zan beslenmesin.’ Eş-Şâfi’î şöyle devam etti: ‘Yoksa Nebi (sallallahualeyhivesellem) itham edilmemişti. Zaten O (sallallahualeyhivesellem) Allah’ın yeryüzündeki emini iken bu nasıl olabilir ki? Eş-Şafi’î’nin bu sözlerini duyan İbn Uyeyne şöyle dedi: ‘Allah sana hayırlı mükafatlar versin Ey Ebû Abdillah! Senden bize hep hoşumuza giden cevaplar gelmiştir.”
Selâhaddîn-i Eyyûbî, İmam eş-Şafi’î’nin mezarının yakınında bir medrese inşa ettirmiş (1176-1178), bu arada onun mezarı için ahşap bir sanduka yaptırmıştı (574/1178-79).
Temel eğitimini güçlü hâfızası sayesinde bir tür belletmenlik yaprak ücret ödemeden sürdürdü. Yazı malzemesi ihtiyacını etraftan topladığı kemiklerden ve bir devlet dairesinin atık kâğıtlarından karşılıyordu. Annesinin de Teşvikiye daha küçük yaşlardayken ilim meclislerinde bulunmuştur. Yedi vefa dokuz yaşlarında Kur’ân’ı ezberledi; on üç yaşında iken Mescid-i Harâm’da Kur’ân okutmaya başladı.
İmam-ı Şâfiî’nin çeşitli bilgilerin yararı hakkında şöyle dediği nakledilir: “Kur’ân öğrenenin saygınlığı artar, fıkıhta meşgul olanın değeri yükselir, hadis yazanın delileri kuvvetlenir, dil üzerine yoğunlaşmanın tabiatı incelir, matematiğe yoğunlaşanın muhakemesi güçlenir, kendini korumayana ise ilmi fayda etmez.”
İmam eş-Şafi’î’ye: “İlme karşı iştiyakın nasıldır?” diye sorulunca şöyle dedi: “Daha önce işitmediğim bir kelimeyi işitince, diğer azalarım, kulaklarımın işitip de aldığı lezzeti tatmak İçin kendilerinin de kulakları olmasını isterler. İşte böyle.” Kendisine, “İlme karşı hırsın nasıldır?” diye sorulunca dedi: Çok mal biriktiren cimrinin, bir malı elde ettiği zaman aldığı lezzet kadardır.” Kendisine, “İlme karşı istediğin nasıldır?” diye sorulunca şöyle dedi: “Bir tek çocuğu olan kadının, yavrusunu kaybettiğinde, onu bulmaya olan istediği kadardır.”
“Ben annemin yanında büyüyen bir yetim idim. Annemin, eğitimim için hocaya verecek parası yoktu. Hoca, benden ders ücreti almak yerine, dersi bitirip kalktığında yerine bakmama razı olmuştu.
* İmam eş-Şâfi’î hazretlerinin keskin zekâsı, o daha küçükken herkesin dikkatini çekmişti. Yaşıtları henüz Kur’ân okumayı öğrenirken, o Kur’ân’ı ezberlemiş ve kendi yaşıtlarına ders verecek düzeye gelmişti. Onun yetişmesinde muhtereme annesinin emeği çok büyüktür. Annesi, İmam eş-Şafi’î hazretlerini okutabilmek için devlet dairelerinin etrafında dolanırız oradan atılan eski ve yıpranmış kâğıt ve derileri toplardı. Topladığı bu malzemeleri eve getirir, güzelce yıkadıktan sonra derslerimi yazabilmesi için oğlu İmam eş-Şafi’î’ye verirdi. İmam eş-Şafi’î hazretleri, annesinin bu fedâkârlıklarına kayıtsız kalmamış, ömrünün sonlarına doğru telif ettiği eserine “el-Ümm” yani “Anne” ismini vermiştir. Şâfiî mezhebinin temel görüşleri bu kitapta olduğu İçin bu ismin verildiği söylenir. Nitekim “el-Ümm” bir şeyin anası yani temelidir.
Kur’ân’ı hatmettikten sonra mescide girdim. Orada âlimlerin ders halkalarına katılıyordum. Bu sırada hadis ve bazı meseleler ezberliyordum. Mekke’deki evimiz Hayf mahallesinde idi. Ben (yazı yazmak İçin) müsait kemik parçaları arar, hadisleri ve ilmî meseleleri onlara yazardım. Evimizde eski bir testimiz vardı. Kemiğin üzeri (yazıyla) dolduğunda onu testinin içine atıyordum.”
“Hak, her zaman haktır. Ehli az olsa da. Batıl, her zaman batıldır. Ehli fazla olsa da.”
Ahmed b. Hanbel şöyle derdi: “Hadis ilmiyle meşgul olan kişi eş-Şafi’î’nin kitaplarına doyamaz.”
“Münazara ettiğim hiç kimsenin hata yapmasını arzulamadım. İsterim ki bende olan İlim herkeste olsun da hiçbiri bana nisbet edilmesin.”