Kırım Tatarları
Alan FisherKırım Tatarları Gönderileri
Kırım Tatarları kitaplarını, Kırım Tatarları sözleri ve alıntılarını, Kırım Tatarları yazarlarını, Kırım Tatarları yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Bütün tarihçiler Hacı Giray’ın bağımsız Kırım
Hanlığı’nın ilk hanı olduğunda mutabıktırlar. Hacı Giray’ın ortaya çıkışı hakkındaki en makul izah tarzı, Litvanya ve Polonya tarihinde şöyle anlatılır: “O sene (1443) hanları varis bırakmadan ölmüş olan Perekop, Barın ve Şirin Tatarları Litvanya büyük prensi
Kasimir’e, Altın Ordu’dan kaçıp orada mülteci olarak yaşayan Hacı Giray’ı kendilerine han olarak vermesi talebiyle bir heyet gönderdiler.”
Kırım’a ilk gelişlerinden bugüne kadar Tatarların tarihi hakkında hiçbir dilde yazılı belge yoktur.
18. yüzyıl, hem bağımsız bir siyasî ve kültürel bütün olarak Kırım Hanlığı'nın sonunu ve hem de Rusların Kırım yarımadasını ve Tatar halkını fethini beraberinde getirmiştir. Müteakip yılların göstereceği gibi, bu, Tatar halkı için tam bir facia olmuştur.
Kırım'dan Osmanlı'ya göç dalgası doruğa erişti. Bazı tahminlere göre bu yıllarda göç eden Tatarların sayısı 100.000 olarak gösteriliyorsa da, 20.000- 30.000 civarında olması daha yakın bir ihtimaldir.
Sovyet tarihçileri, Tatarların 1944’deki yok edilişlerini haklı gösterme kampanyalarında, onları komşularından topladıkları ganimet ve vergilerle geçinen, Kırım’da şehir hayatı ve köy ekonomisini kuramamış akıncı ve haydutlar olarak gösterip bir kenara itmişlerdir.
Kırım yarımadasında kullanılmak üzere adına
sikke kestiren ilk kişi Taş Timur olmuştur. Kırım’ın kendisine yurt (hükümdarlık
mıntıkası) olarak aldı ve oğullarıyla torunları da onun siyasetini takip ederek
miras kalan bir pozisyon yarattılar. Dolayısıyla Taş Timur haklı olarak
gelecekteki bağımsız Kırım’ın temelini atan kişi kabul edilebilir.
Mirzalar, Tatar beylerinden sonra gelirdi. Bunların toprakları beyler tarafından tahsis edilmekle beraber, Mirza ailelerinin topraklarını veraset yoluyla ellerinde tuttuklarına ilişkin bazı deliller vardır. Bu Mirza ailelerinin ırsî olarak kabileye bağlı olup olmadıklarını tespit etmek mümkün değildir. Fakat çoğunun herhangi bir kabileye iltihak ettiği ve keyiflerince bir beyden diğer bir beye bağlanmış olması muhtemeldir.
Tatarlar, XIX. yüzyıl boyunca imparatorlukta uygulanan en sert Ruslaştırma siyasetine tâbi tutuldular. Fakat buna rağmen yüzyılın sonunda Tatar aydınları arasında 1917-1921 ihtilal döneminde millî bir hareketin temelini teşkil eden ve Tatarların kültürel ve siyasi benliğine ağırlık veren nisbeten başarılı bir milli komünizmle sonuçlanan yeni bir hareket gelişti.
Tatar Hanları, hiçbir zaman bozkırdaki haklarından vazgeçmediler. Bu haklara Cengiz soyundan geldikleri için sahiptiler.
Tatar süvarisinin gücü, seferi yöneten komutanların olağanüstü yüksek kalitesinden ve Altın Ordu’dan tevarüs ettikleri etkili taktiklerinden kaynaklanıyordu.
Sosyal münasebetlerde Tatarlar, Altın Ordu teamülünü tercih ediyorlardı.
Hacı Giray dostluk ve ittifak kurmak açısından Polonya- Litvanya ve Moskof Rusya (Moskofya) arasında kararsız kalmıştı. Asıl tehlike Altın Ordu’dan geldiği sürece Moskofya tabii müttefikiydi, çünkü Moskofya prensleri bir süreden beri Tatar hükümranlığına karşı baş kaldırıyorlardı.
Bu ileri gelen kabile ve liderlerinin genç Kırım Hanlığı’na sadakatlerini sunmaları onun Altın Ordu’ya karşı mücadelelerinde Kırım Hanlarının durumunu güçlendirdi. Göçler yarımadadaki Tatar nüfusunu arttırdığı gibi, Han'a da büyük bir ekonomik güç sağladı.
Hacı Giray Han 1466 yılında aniden öldü. Büyük bir ihtimalle içeride gücünü arttırmasından hoşnut olmayan kabile reislerince zehirlenmişti. Hacı Giray’ın ölümüyle Kırım'da Tatarlar arasında yoğun bir iç savaş dönemi başladı.