Meddahlık ve Meddah Hikayeleri

Münif Pasha

Puan vermedi

Bu esere yönelimim, Grafiker Yayınları'nın çıkarmış olduğu: TÜRK HALK EDEBİYATI EL KİTABI vesilesiyle oldu. Bahse konu yayın evinin kitabında anlatılan gelenekse oyunlar içinde MEDDAHLIK ilgimi çekti ve ileri okuma yapmak için Özdemir Nutku'nun bu eserine başvurdum. Özdemir Nutku'nun ortaya çıkarmış olduğu bu eser gerçekten harikulade. Günümüzde Meddahlık olarak bilinen geleneksel seyirlik oyununun; kökenin Cebrail ve İsrafil'e, Hassân bin Sâbit'e kadar dayandırıldığını öğreniyoruz. Eser ilk beşer olarak Hassan bin Sabit'i kabul ediyor. Meddahlığın ilk zamanlardaki öneminin Hz.Peygamberi, ailesini, halifeleri ve padişahları övmekten ibaret olduğu bizlere aktarılıyor. Hatta bu meslek/faaliyet öyle bir faaliyet ki; değerliliğinden ötürü cennet vaad ediliyor, padişahlar'ın insanları cezalandırması meddahlar sayesinde engelleniyor. Türk Tipi Meddahlık sanatı; Arap kaynaklı kıssahanlık-meddahlık; İran kaynaklı şehnamecilik, şamanizm ve aşıklık geleneğinden beslenerek; yakın tarihimize geldiğinde din dışı konulara yönelerek, güncel sorunlar karşısında kıssadan hisseyi çıkarmayı amaçlamaktadır.

Meddahlık ve Meddah HikayeleriÖzdemir Nutku · Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları · 197613 okunma

Reklam

Münif Pasha

Bir kez daha yineliyeyim: meddahın asıl ustalığı makyajsız, giysisiz, orada oturduğu yerde, kendi yüzüyle, tipleri, nesneleri, olayları inandırıcı bir biçimde canlandırmasıyla var olur. Ancak meddah olsun, mukallit olsun, bunlar hikaye anlatırken de taklit yaparken de makyaj yapmazlar ve giyinmezler.

Sayfa 150

Münif Pasha

Sonuç

Başlarda tamamen dinsel bir nitelik gösteren meddahlık Araplardan Türklere geçtiğinde, Türklerin halk hikayecilerinin özellikleri ile kaynaşmış ve daha çok din dışı, güncel, insan yaşamı ile ilgili hikayeleri, fırkaları ve kahramanlık destanlarını içermiştir. Araplarda peygamberin ve yakınlarının övgüsü ve İslam kültürü içinde çok önemli bir yeri olan meddah, giderek halifelerin, padişahların övgücüsü, daha sonra da yalnızca hikayeler anlatan bir sanatçı durumunu almıştır.

Sayfa 145

Münif Pasha

Eldeki belgelere göre, XIV. yüzyılda kıssahanların var olduğunu daha önce belirtmiştik. Saraylarda bulunmaları doğal olan bu kıssahanların halk topluluklarında okudukları ya da aktardıkları hikayeler arasında Salsalname, Anter-name, İskender-name, Rüstem-name ve Hamza-name gibi epik ve kahramanlıklaral ilgili konular yer alıyordu. Bu gibi kahramanların övgüsü ile uğraşan bu kıssahanlar XV.yüzyıldan itibaren de meddah olarak anılmaya başlamıştır. Hamzavi'den itibaren Türk halkı içinde ün y apmış olan Hamza-name, halk arasında yaygınlaşmış, yeniçeri ortalarına, sınır boyu kalelerine değin her yana ulaşmıştır.

Sayfa 83

Münif Pasha

Hükümdar saraylarındaki siyerciler önce Peygamberin gazalarından kesitler okuyan kişilerdi, ama sonradan din dışı konulara ağırlık verdiklerinden bunlara kıssahan denilmeye de başlandı. Giderek bu yöneliş, toplumsal değişimlerin etkisiyle güncel olaylara değinen, günlük yaşayıştan kesitler veren ve günlük gerekçi sahneleri işleyen bir eğilim içine girdi ve sonunda dinleyenlerde daha çok ilgi uyandırmak için taklitleri kapsayan, oyunculuğa yakın bir görünüm aldı.

Sayfa 78