Sözler ve Alıntılar
Her hâdisin maddî bir ilkesi olduğunu daha vurgulu açıklamak için kısaca şöyle deriz: Yok iken varlık kazanan her şeyin mutlaka bir maddesi vardır. Çünkü var olan her şey, var olmadan önce varlığının kendinde mümkün olmasına muhtaçtır.
Sayfa 193
Cisim, cins olduğu yönden dikkate alındığında henüz bilinmeyen gibidir. Hangi sûrette olduğu ve kaç sûreti kuşattığı bilinmez. Nefs ise bunu elde etmeyi ister, çünkü var olmuş cisimden ibaret bir şey henüz bilfiil karar kılmamıştır. Rengi aldığımızda ve nefse hatırlattığımızda da durum böyledir. Çünkü nefs, bilfiil olmaksızın karar kılmış bir şeyi elde etmekle ikna olmaz, rengin anlamında bilfiil renk olarak karar kılmasını sağlayacak bir ilave ister.
Sayfa 227
Tanrı'nın varlığının bu ilimde bir konu gibi kabul edilmiş olması mümkün değildir; aksine Tanrı'nın varlığı, metafiziğin sorunudur.
...Çünkü bu takdirde hiçbir ilimde sorun yapılmamış olacaktır ki, bu durumda Tanrı'nın varlığı ya kendiliğinden açıktır ya da onun düşünce yoluyla açıklanması umutsuz bir vakıadır. Oysa ne kendiliğinden açıktır ne de açıklanması umutsuz bir vakıadır. Çünkü onun bir delili vardır.
Oysa bu ilimden başka, uzak sebepler hakkında konuşmayı içeren bir ilim yoktur.
Zorunlu Varlık, her şeyi ancak tümel bir tarzda akleder. Bununla birlikte, hiçbir tikel şey O'na gizli kalmaz. 'Göklerde ve yerde zerre ölçüsünde hiçbir şey O'na gizli değildir.' Bu, tasavvuru büyük bir lütfa gerek duyan sırlardandır.
Şey kendisinden haber vermenin sahih oldu ğudur. Çünkü hem "sahih olur" hem de "haber" şeyden daha kapalıdır. O halde bu nasıl 'şey'in tarifiolur? Sahihlik ve haber, her birisinin açıklanışında; "O şeydir,", "O durumdur," veya "O şudur ki," gibi ifadelerin kullanımından sonra tarif edilebilir. Bütün bunlar, "şey" isminin eş anlamlıları gibidir. O halde "şey", ancak kendisi sayesinde bilinebilen bir şey ile gerçek anlamda nasıl tarif edilebilir? Evet, bu ve benzer tariflerde bir uyarı bulunabilir. Gerçekte ise "Şey, kendisinden haber vermenin 'sahih olduğu'dur," dediğinde, adeta şöyle demişsindir: "Kuş kusuz şey, ondan haber vermenin sahih olduğu şeydir." Çünkü "ma (o ki)", "ellezi (o ki)" ve "şey" lafızlarının anlamı birdir. Bu durumda şeyi şey'in tanımında kullanmış olursun.
Hikmetin bazen "en üstün bilinen hakkındaki en üstün bilgi" bazen "en doğru ve en sağlam bilgi" bazen de "bütün varlıkların ilk sebeplerinin bilgisi" olduğunu duydun.