Osmanlı imparatorluğu üç veya dört asır boyunca fikir liderliğinden yahut büyük ve soylu sosyal islahatcilardan mahrum kaldığı için, meydanı batıdan aktarma ve onu taklit eden yüzeysel diplomatlara terk etmiştir.sonuc ise ruhun kayboluşu aklın yokoluşu iradenin perisanligi ve genel bir çarpıklık olmuştur.
Allah'ım seni noksan sıfatlardan tenzih ile sana hamdü senalar ederim, senden başka ilah olmadığına şehadette, senden günahlarının bağışlanmasını diler ve sana Tevbe ederim en son duamız alemlerin Rabbine hamd olsun...