Osmanlı Tarihi Osmanlı memleketlerinde dükkâncılık ve satıcılık tarz ve usülü kadar güzel usül hiç bı'r yerde bulunmaz. Sivas pazarında teşhir edilen sim mamülâtı gözden geçirmek
üzere gittiğimiz zaman bu âdet nazarımızda bu"tu"n,bu"tu"n tecelli etti. Pazara gelen müşteri ayaküstü durup, teşhir e- dilen malları gözden geçirir. Tüccar veya dükkâncı ise, diz çökmüş veya bağdaş kurmuş bı'r halde bulunur. Eğer müş- teri itibara değer kimselerden ise, du"kkâncının yanına çıkar oturur.
Bı'r tâcı'r böylesine, âdeta konuksever bı'r ev sahibi gibi muamele eder. Müşteriye evvelâ bir kahve ısmarlar, sonra bir sigara ikram eder. Ve hâl ve mevkie münasip konuşmaya girişir. Kahve ve sigara ı'çı'ldikten sonra konu yavaş yavaş alışveriş meselesine çevrilir. Eğer birdenbire bu meseleye girişilirse, hürmetsizlik ve terbiyesizlik sayılır.
Dükkâncı, müşteriye, neden sonra ne satın almak ar- zu ettiği takdirde gayet nazik bir ifade ile sorar. Ve alına- cak şeyin nevi ve cinsine göre konuşulmasını müteakip, müşterinin fiatı soruşu üzerine satıcı, yine nezaketen: "Zâtı âlîleri her ne münasip görürseniz, onu verirsiniz, hiç vermesenı'z de hediye makamında kabul buyurursanız bence büyük bı'r şereftı'r" der.
İşte Türklerin alışverişi böyledir. Ve bo"er nezaketli alışveriş hiç bir yerde görülmez.
İngiliz "Senceri" gazetesinde 1893 Eylül’ünde yayınlanan makale
