Rana Râna Osman Necmi Gürmen
Çok sarsıcı bir dönem kitabı olan Râna, yazar Osman Necmi Gürmen'in kaleme aldığı 3. eseri. 1905-1928 yılları arasındaki dönemi akıcı bir dille ve çarpıcı olaylarla aktaran Osman Necmi, "hassas ve akıllı" Râna'ya bu iki meziyetin fayda değil nasıl zarar verdiğini tüm çıplaklığıyla gözler önüne seriyor. Hep sorgulayan Râna ile, okurun da kendisini, çevresini, dönemi, kadını ve inancı sorgulamasını istiyor. Osman Necmi, okurun önce kalbine dokunuyor, kalbine yerleşiyor. Ünlü Fransız edebiyat dergisi Études'in yazdığı gibi, "Osman Necmi Gürmen'in romanlarında hep şiirin müziği var..."
Osman Necmi, parçalanan imparatorluğun altüst olmuş tutucu dünyasında büyüyen, her şeyiyle yeniliğe gebe bir toplumun doğum sancılarında kıvranan, iki dünya arasında Râna ile, okurunu yakın tarihimize olağanüstü bir çekicilikle yolculuğa çıkartıyor.
1927'de İstanbul'da doğan Osman Necmi Gürmen, Paris-İstanbul-Bodrum üçgeninde yaşıyor. O, 3 şehirli, 2 dilli bir yazar.
Fransızca kaleme aldığı ilk romanı L'echarpe d'iris 1976 yılında Paris'te Gallimard tarafından basıldı, 1977 yılında Hürriyet Yayınları tarafından Ebem Kuşağı adıyla yayımlandı. 2003 yılında Menler Yayınları, eseri Delibozuklar Çiftliği adıyla yeniden yayımladı.
Osman Necmi'nin Türkçe olarak kaleme aldığı ikinci romanı Kılıç Uykuda Vurulur, 1978'de Hürriyet Yayınlarınca basıldı, 1979'da Fransızca'ya çevrilip L'espadon adıyla Gallimard tarafından yayımlandı, 1981'de Norveççe'ye çevrilerek Oslo'daki Aschehoug Yayınevi tarafından Sverdfisken adıyla basıldı. 2003 yılında Menler Yayınları Kılıç Uykuda Vurulur'un yeni baskısını yaptı.
Kitapseverlere, Râna'nın yazarı Osman Necmi Gürmen ile ilgili olarak Francoise Xenakis'den bir alıntı yapalım: "Osman Necmi Gürmen'in yazısı konuşuyor, patlıyor, dokunuyor!"
(Tanıtım Yazısından)
"İçinde ters tepen biri, ters tepene gem vurmaya çalışan diğeri. Kendi kendisiyle hesaplaşır olmuş."
"Yaz küçükhanım, yaz, kölen olayım! Sevenlere çektirilen cefayı anlat. Gazeteye verelim, duyuralım, kör gözleri açalım."
Parçalanan imparatorluğun altüst olmuş tutucu dünyasında büyüyen isyankâr ve hassas bir çocuk. Her şeyiyle yeniliğe gebe bir toplumun doğum sancılarında kıvranan gen bir kadın:
İki dünya arasında Râna.
"Râna fazlasıyla akıllı, akıllı olduğu kadar da hassas. Yaşadığı şartlarda bu iki meziyet ona fayda değil zarar verir korkarım."
Osman Necmi Gürmen'in kaleminden, yakın tarihimizin en çalkantılı yıllarını konu alan bir dönem romanı.
"Osman Necmi Gürmen'in yazısı konuşuyor, patlıyor, dokunuyor, geleneksel Asya-Afrika ozanlarınıın şarkı sözü..."
- Françoise Xenakis
"Kelimelerin ağırlığını bilen bir şair, kurgu ustası bir romancı ve aynı zamanda bir filozof."
- Etudes
(Arka Kapak)
Rana Osmanlı döneminde yaşayan solak olan bir kız çocuğu,solak olmasını vurguluyorum çünkü ailesi dini düşüncelerinden dolayı Rana'yı sağ elini kullanması konusunda uyarıyor,okuma yazmayı öğrenmeye çok meraklı.Özendiği bir çok şey var ama en belirgin özelliklerinden birisi de her şeyi sorgulaması,kız olarak dünyaya gelmiş olması bile onun için bir sorgulama sebebi.Ara ara sıkılır gibi olabilirsiniz ama okunmaya değer ve merak uyandıran bir kitap,akıcı bir dille anlatılmış ve sizi sıkmayacak şekilde tarihi bilgiler de verilmiş.
Osmanlı İmparatorluğunun parçalanma döneminde dünyaya gelmiş olan Râna çok akıllı ve hassas olması dolayısıyla sürekli sorgulayan ve bu meziyeti yüzünden hep iki dünya arasında sıkışan isyankar ve genç bir kadın.
Yakın tarihimizin en çalkantılı dönemini konu alan, psikolojik tahlilleriyle de oldukça ilginizi çekebileceğini düşündüğüm bir eser. Ben çok etkilenmiştim.
''Yatağının üzerine bıraktı kendini. Açık pencereden giren akşam ezanını dinledi. İçinde kıpır kıpır kıpırdayan yumak olmuş hissiyattan kaçmak için doğruldu, rafta duran kitaplardan birini aldı. okumak istedi, daldı gitti rastgele açılan bir sayfanın önünde... Devrilen bir direk, çöken bir dam, ezilen konsoldan çıkan bir inilti, toz bulutu, bulutun ardında boşluk... Nice zaman geçirdi o boşluğun içinde? Alacakaranlıkta, ağaçtan damın saçağına atlayan bir karaltı çiziverdi boşluğu. Ağzında minik bir serçe, havada yarasa gibi uçan kapkara bir kediydi bu karaltı. Can alan kara kedi, can veren minik kuş... Acıma, kovalama, kurtarma, intikam... Hiç! Kaçılır mıydı bu manasız dünyadan? Dünya ahret! Var mıydı başka âlem?''
George Bernard Shaw'ın da dediği gibi: Hayatta iki trajedi vardır. Gönlünüzdekini elde edememek ve elde etmek...
Not: Kitabı okurken yanınızda Osmanlıca Sözlük bulundurun.
Kitaptan 24 Alıntı
Haşim bey imamdan nikahı bir an evvel kılmasını istedi. Masanın kurulduğu mabeyne geçerken imam efendi usulcacık:
- Pek muhterem efendim, kerimenizin vekili kim? diye sordu.
- Vekil yok, diye eseflendi Haşim bey. Evlenmeye karar veren kendisi. Aldığı kararın altına da kendi imzasını atmak ister.Rana, Osman Necmi Gürmen (Sayfa 307)
Doğumu ölümle mi şereflendirmek gerek?
"Acısıyla tatlısıyla şiirdir hatıralar, tarihçi gözüyle bakma," diyen şair ne kadar da haklıydı!
İçinde, beyninde ters tepen biri, ters tepene gem vurmaya çalışan diğeri. Kendi kendisiyle hesaplaşır olmuş!
- Anne, şimdi ben gebe miyim?
- Sen şimdi insanlığın en yüksek payesine eriştin kızım diyerek alnından öptü ebe hanım. Yaratıktın yaradan olacaksın. Analık mukaddestir!
Askere alınma korkusuyla çoğu Rum, Ermeni, hatta bazı Musevi kökenli Osmanlı vatandaşı, varını yoğunu satıp yurtdışına göçmeye başlamıştı.
- Oyuncak bebeklerimle yarattığım alemde, diye içini çeker gibi söylendi, daha bir hakkaniyet vardı Beyba. Allah'ın yarattığı kanlı canlı insanların dünyasına ayak bastığımdan beri eğrinin doğruya hükmettiğini gördüm.
- Hanım, kız olsun hayırlı olsun ama ne olur Mahmut'un kulağına gitmesin... Üzülür.
Üzülür mü? Neye üzülecekmiş? Kız babası olmaya mı üzülecekmiş Mahmut? Rana'nın gözleri Latife'nin karnına takılıp kaldı. Daha meydana gelmeden üzüntü veren bebek, babasının başına dert mi olurdu ilerde? Babası üzülmüş müydü kendi doğumunda? Kendisi dert olmuş muydu babasının başına? Hepsi erkek değil miydi siperlerde, revirlerde, yerlerde can çekişen binler, on binlerce evlat?
Ne günahı vardı bu kadın kısmının?
- Anne sen beni doğurunca babam üzülmüş müydü?
- Hayır, niye üzülsün kızım? Bak, Allah bir de oğlan nasip etti ona.
- Yani? Allah yanlışını telafi mi etmişti?
Epey zorlandı kelime-i şehadeti telaffuz edebilmek için:
- Eş-he-dü en lâ ilâ-he illallah...
Anasını babasını yaratan madem öyle istiyordu, olsun, öyle deyiverecekti… Ama sonra, nenesinin iyileşmesi için, hangi dilde yalvaracaktı Allah'a?
"Esas olan sevgidir," demişti begi. Kısır bir kadına olan sevgi ne kadar sürerdi? Meyvesiz ağaç kesilmeye mahkumdu. Etraf, aşiret, konu komşu ne derdi!
