Türk Musikisi Nazariyatı Tarihi
Doç. Dr. Mehmet TıraşcıTürk Musikisi Nazariyatı Tarihi Gönderileri
Türk Musikisi Nazariyatı Tarihi kitaplarını, Türk Musikisi Nazariyatı Tarihi sözleri ve alıntılarını, Türk Musikisi Nazariyatı Tarihi yazarlarını, Türk Musikisi Nazariyatı Tarihi yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Örneğin NİKRİZ makamı terkibi şöyle izah edilir
“Nikriz oldur kim hicâz âgâze ide,
İne Rast evinde karâr ide
Sayfa 137Kitabı okudu
Kırşehirli
1. Mûsikî Düşüncesi okul Kırşehirli eserinde, felek ve yıldızların yaratılmasından sonra Allah tarafından bunlara hareket etmesinin emredildi. ğini, daha sonra da kâinatın hareketi ile ahenkli seslerin dana geldiğini ifade eder. Ona göre sesler, ruhani nağmelere dönüşüyor, mûsikî de bu şekilde zuhur ediyordu. Bu bilgi- ye kaynak olarak Farabi
Osmanlı Músiki Literatürü Tarihi'nde, bu döneme ait müsik ile ilgili konularda 713 eser yazıldığı ifade edilmektedir. Bunlardan 273'ünün müellifi bilinmemektedir.
Kalan 440 eser ise toplamda 223 müellif tarafından kaleme alınmıştır. Fakat bu elbette nihaî rakam değildir. Birçok eser hala kütüphanelerde araştırmacıları beklemektedir. Örneğin bunlardan iki tanesi tarafımızdan tespit edilmiş olup biri Kastamonu İl Halk Kütüphanesi'nde bulunan 222 numarada kayıtlı Risale-i Mûsikî isimli eserdir ki kataloglarda anonim bir mûsikî eseri olarak zikredilmektedir. Halbuki bu risâle, Kadizâde Tirevi'nin edvârının henüz kayıtlara geçmemiş bir nüshasıdır. Bir diğeri ise kataloglarda bulunmayan ve kütüphane kayıtlarında İsmail Saib Efendi'ye ait gibi gösterilen "Mûsikî Risâlesi" isimli eserdir. Risâle aslında İbrahim Edhem Efendi'ye aittir ve eserin içerisinde bu çalışmanın adı Netâyic-i Músikâr olarak zikredilmektedir.
Sayfa 132Kitabı okudu
Ládikli Mehmed Çelebi tarafından iş erbabı diye isimlendirilen okul, XV. yüzyılda ortaya çıkan ve etkisini XX. yüzyılın başlarına kadar sürdüren bir dönemi kapsar.
Bu dönemde Osmanlı coğrafyasında musiki çalışmaları başlamış olup Türkçe risaleler kaleme alınmıştır. Bu döneme damgasını vuran ise yine Safiyyüd din Urmevi olmuş, kaidelerini ortaya koyduğu on yedili ses siste mi aynen takip edilmiştir.
Fakat áváze ve terkip sayılarının artırılması, músíki ile kozmos arasında ilişki kurulması, ebcede dayalı ifade yerine perde isimlerinin önem kazanması ve perdelerin seyir üzerindeki betimsel ifadesi iş erbabında görülecektir. Bu dönem için músíki tarihçileri, Anadolu okulu ifadesini kullanılmışlardır. (Bardakçı, Ahmed Oğlu Şükrullah, 2012, s. XXXV)
Bir önceki bölümde ele aldığımız gibi XV. yüzyılda yaşayan Merág), Şirvani ve Alişah bin Hacı Büke gibi müellifler edvár geleneğini takip etmeleri sebebiyle ilim erbabı olarak anılmışlar ve sistematik okuldan sayılmışlardır.
Sayfa 132Kitabı okudu
Ali şah Bin Hacı Büke(ö.1500)
Eserde dikkatimizi çeken bir başka husus da ana dizi olarak U şak dizisinin seçilmesinin gerekçesinin açıklanmasıdır. Bu dizini ihtiva ettiği T-T-B aralığı bir oktav içerisindeki on yedi perderin (müellifin ifadesi ile bahrin) her birine göçürülebilir. Böylece U şak dizisinin içerisinden diğer tüm cinsler de elde edilmiş olur. Ali Şah b. Hacı Büke, Rast dizisinin de kuvvetli cinsler içerdiğini fakat Uşşak gibi tümünü kapsamadığını ifade eder. (Çakır, Alişah B. Hacı Büke (ö. 1500?)'nin Mukaddimetü'l-Usûl Adlı Eseri, 1999, & 47) Uşşak dizisinin temel dizi olarak ele alınması elbette yeni değildir. Fakat temel dizinin tercih edilme sebebi ilk defa açıkça ifade edilmiş oluyordu. Sistemci okulda Uşşak diye zikredilen dizinin günümüzdeki Acemli Rast olduğunu ve XV. yüzyıldan sonra Rast diye anılmaya başlayacağını da ilave edelim
Sayfa 121Kitabı okudu
Ahmedoğlu Şükrullah(ö.1476)
Fakat bu eserin başka konuları da içeren bir ansiklopedik eser olduğunu düşünürsek yukarıdaki ifadeyi şöyle düzeltmekte fayda vardır. Ahme doğlu Şükrullah'ın mûsiki risâlesi özel olarak mûsiki nazariyatını konu edinen ilk Türkçe edvår eseridir. Eserinde Kitabu'l-Edvara bir ekleme yapmamış sadece izah gerektiren konulara açıklık getirmiştir. Dolayısıyla bir yenilik bulunmadığı için ayrıca üzerinde durmayacağız.
Sayfa 108Kitabı okudu