Yahudilik
Salime Leyla GürkanEn Eski Yahudilik Gönderileri
En Eski Yahudilik kitaplarını, en eski Yahudilik sözleri ve alıntılarını, en eski Yahudilik yazarlarını, en eski Yahudilik yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Davud'un Yahudi tarihindeki asıl önemi Tanrı'nın kendisiyle bir ahit yaparak krallığı sonsuza dek onun soyuna tahsis ettiğine yönelik inançtan kaynaklanmaktadır.
Yeroboam İsrailoğulları tarihindeki ilk dini-siyasi bölünmeyi başlatan kişi kabul edilmiştir.
Babil Sürgünü ile birlikte İsrailoğulları'nın devamı kabul edilen Yehuda halkının dini ve kültürel merkezi Babil'e kaymış; Babil'de yaşayan ve Yehuda'nın elit kesiminden oluşan Sürgün ya da Diaspora Yahudileri daha sonraki dönemde(Sasani dönemi, MS II-VI. yy) gelişecek olan Babil Yahudiliğininde ilk nüvelerini oluşturmuştur.
Babillilerden sonra bölgenin yeni hakimi olan Pers (Ahameniş) Kralı Koreş'in sürgündeki İsrailoğulları'nın Yehuda'ya dönmelerine ve Mabed'i tekrar inşa etmelerine izin vermesiyle birlikte kutsal topraklara geri dönüş ve yeniden yapılanma
süreci başlamıştır (MÖ 538). Yeni Mabed'in inşası Pers Kralı Daryus'un döneminde tamamlanmıştır (MÖ 520-515).
Yehuda halkı tarafından unutulan Tevrat kitabı
Ezra tarafından yeniden ortaya çıkarılarak halka okunup açıklanmış, halk Tevrat öğretisine, İsrail Tanrısı Yahve'ye ve ahde bağlı kalacaklarına dair söz vermişler ve bu söz yazılı bir vesika olarak kaydedilmiştir.
Pers döneminin ardından Makedonya kralı Büyük İskender'in Filistin topraklarını ele geçirmesiyle birlikte Yehuda bölgesinde Grek hakimiyeti başlamış (MÖ332); Bu dönemde Mabet kültü etrafında şekillenen ve Aramice konuşan Yahudilerin oluşturduğu "Filistin Yahudiliği"ne ilaveten, Mısır (İskenderiye), Akdeniz
(Antakya) ve Ege havzasına yerleştirilen ve Grekçe konuşan Yahudilerin oluşturduğu, Helenistik geleneğin etkisi altında gelişen "Diaspora Yahudiliği" ortaya çıkmıştır.
Tüm bu gelişmelere paralel olarak, bu dönemde Filistin Yahudiliği bünyesinde "Ferisiler': "Sadukiler" ve "Eseniler" diye bilinen üç cemaat ortaya çıkmıştır.
Romalı yöneticilerin zaman zaman Yahudilerin dini hayatlarına bilhassa Mabede müdahalesi karşı direnişi doğurmuştur. Miladi 66 yılında Mabet hazinesine yönelik bir müdahale gerginliği daha da artırmış, Yahudiler arasında kurtuluş beklentisinin
yüksek olduğu bu dönemde kurtuluşu bizzat getirme iddiasıyla
ortaya çıkan ve radikal tutum sergileyen devrimci-fanatikler (kanaim/zelot) tarafından -Daniel ve peygamber kitaplarında sözü edilen ahir zaman zulüm krallığıyla özdeşleştirdikleri- Roma'ya karşı kanlı bir Yahudi isyanı başlatılmıştır.Dört yıl süren çatışmalar sonunda Kudüs Romalılar tarafından kuşatılıp Mabet yıkılmış (MS 70) on direnişçi grup Ölü Deniz yakınındaki Masada bölgesindeki kuşatmada topluca intihar ederek tarih sahnesinden silinmiştir.
Musa peygambere Sina'da biri sözlü diğeri yazılı olmak üzere iki ayrı Tevrat verildiği inancından hareketle Tevrat kitabı, genellikle tüm Tanah (Eski Ahit) literatürünü de kapsayacak şekilde "yazılı Tevrat': Tevrat'ın yorumu mahiyetindeki Talmud ise "sözlü Tevrat" diye isimlendirilmektedir.
Tevrat'ı Tanrı'dan alıp yazıya geçiren kişi Musa
peygamber olmakla birlikte -İsrailoğulları'nın asırlar boyu süren politeist sapmalarından ve Tevrat metninin muhtemel dejenerasyonundan sonra Musa'ya verilen Tevrat'ın kutsal metin olarak bugün de kabul edildiği şekliyle tespit edilmesini ve bütün İsrail toplumu tarafından benimsenip bir daha politeizme dönülmeyecek şekilde Tevrat mesajının hayata geçirilmesini sağlayan kişi Ezra'dır.