Türk Edebiyatı’nın klasiklerinden biri olan bu romanı (hızlı okuduğumdan mı bilemiyorum) bitirdikten sonra, Ali Rıza Bey’in yaşadıklarının ağırlığını üzerimden atamadım. Her kitap, kendi yazıldığı dönemin yansımalarını ve kültürünü taşır. O nedenle bu kitapta üzerine konuşulması gereken çok konu var. Paranın, bir ailenin akıbetini baştan sona nasıl etkilediği trajik bir şekilde ele alınsa da, bir babanın manevi olarak ağırlığını koyamamasının, çocuklar üzerindeki etkisini de okuyoruz. Evet o yapraklar teker teker dökülüyor ama, ağaca yeteri kadar sıkı tutunsalardı gerçekten de vaktinden önce dökülecekler miydi?
Kitaptan çıkardığım bir diğer sonuç ise, kimseyi eleştirmemek, kimseyi ayıplamamak gerektiği oldu (çünkü bizler ancak dışardan gördüğümüz kadar yorum yapabiliyoruz; ama bir ailede ne yaşandığını o dört duvar içinde yaşayanlar dışında kimse bilemez). Nitekim Ali Rıza Bey, Leyla’nın yüzünü görmemek için yeminler ederken, Leyla’nın evine yerleşmesi ve buradaki neşesi, koşullar gereği karakter değişimiyle birlikte bunu kanıtlıyor.
