d
Determinizm
2 üyeTakip
BENZERLİK PRENSİBİ...
OLUŞ'ta aynı şartları muhafaza etmek kabil olmadığı için, aynı sebepler ve aynı sonuçlar elde edilememekte ve dolayısıyla mutlak mânâda tekerrürleri de bulamamaktayız. Oluşta, ancak benzerlik determinizmi diyebileceğimiz, bir tekerrür eğiliminin mevcut olduğu ve bu realitenin, zihnimizi benzerlik prensibi adını verebileceğimiz bir sonuca ulaştırdığını söyleyebiliriz. İnsanoğlu, bazı meçhullerini, bu prensiple çözmeye çalışmıştır...
Sayfa 102 - IV. Bölüm. ÜÇ PRENSİP, Ayniyet-Benzerlik-Hürriyet, Burak Yayınevi
"NİÇİN?" SUÂLİ ve DETERMİNİZM!..
Determinizm , şu ânda mevcut olan vak'âları, geçmiş vak'âların bir neticesi olarak yorumlar; yâni, vak'âların arkadan gelen bir zorlanma ile oluştuklarını kabul eder. Determinist, hâdiseleri yorumlarken kendine "neden ve nasıl?" sorularını sorar. Çünkü; bu suâller geriden gelen zorlamaları araştırır, fakat "niçin?" suâlini sormaktan özellikle kaçınır. Çünkü; "niçin?" suâli geçmişi değil, geleceği işaret etmekte, eşya ve hâdiselerin gelecekte parlayıp duran bir gaye ve hedefe doğru önden çekildiği fikrini ihtiva etmektedir...
Sayfa 91 - III. Bölüm. ÜÇ PRENSİBE DOĞRU -ZORLANMALAR-SEÇMELER-GÂYELER, Burak Yayınevi
DETERMİNİZM ve MADDELER ÂLEMİ...
Maddeler âlemi, belirli şartlar içinde, belirli sebep-sonuç ilişkilerini kanunlaştıran ve bu kanunların kontrol edilebilirliğini, yâni istendiği zaman tekrar aynı vak'aların meydana getirebilirliğini iddia eden bir determinizme ve mekanizme istinad eder.
Kâinatta mutlak bir determinizm bulunmamakla beraber, maddî vak'aların tekerrür etme eğilimlerini kabataslak sezeriz...
Sayfa 85 - III. Bölüm. ÜÇ PRENSİBE DOĞRU -DETERMİNİZM-SANATKÂRLIK-YARATMA, Burak Yayınevi
BENZERLİK DETERMİNİZMİ...
Zaman ve oluş içinde benzerlik determinizmi dışında bir determinizmden söz etmek kabil değildir! Benzerlik determinizmi diyoruz, çünkü; benzer sebepler , benzer sonuçlar doğurmakta, tabiatta tekerrür eden sebepler ve sonuçlar mevcut bulunmamaktadır. Hep aynı şey olarak kalan bir şey için hareket söz konusu olamaz. Hareket olan yerde yeni bir oluş vardır. Artık bilinmektedir ki, her oluş bir değişiklik ve yenilik ihtiva etmektedir. Şayet zaman dışında bir mekân mümkün olsa idi, belik o zaman mutlak determinizmden söz etmek kabil olacaktı. Zamanın karıştığı bir mekânda determinizmin kayıpları pek çoktur. Böyle olunca yüzde yüz aklîlik, oluşa tâbi eşya için dahi varit değildir
Sayfa 80 - III. Bölüm. ÜÇ PRENSİBE DOĞRU -MEKÂN-ZAMAN-YARATAN, Burak Yayınevi
MUTLAK DETERMİNİZM YOK!..
Objektif bir akıl, tam bir determinizme bağlıdır. Üç boyutlu âlemde, aynı sebeplerin aynı sonuçları doğurduğunu iddia eden tekerrürcü bir determinizmi akıl özler. Tam bir aklîliğe bağlı olan çağımızın ilim adamı, yeryüzünde kâinatta ve atomlar dünyasında, hattâ sosyal ve psikolojik hayatımızda böyle bir determinizmi aramaktadır. Aradığı âlemde mutlak tekerrürlerin olmayışı, âdeta bir benzerlik determinizmin mevcudiyeti, laboratuvardaki insanı endişelendirmektedir...
Sayfa 79 - III. Bölüm. ÜÇ PRENSİBE DOĞRU -MEKÂN-ZAMAN-YARATAN, Burak Yayınevi