yedikita.com.tr/wp-content/uplo...
bu linkten posteri indirebilir ve inceleyebilirsiniz
Enes
@enesbir
·14 Ocak 11:43
QR kodu okutarak indirebilir ve çıktısını alabilirsiniz
Yedikıta Dergisi - Sayı 185 (Ocak 2024)
Halkın Gözünden 1 Yıl
QR kodu okutarak indirebilir ve çıktısını alabilirsiniz
Yedikıta Dergisi - Sayı 185 (Ocak 2024)
Halk Takviminde Hava Tahminleri
Gelin Anadolu'nun farklı bölgelerinden halk takvimi ve halk meteorolojisine dair yüzlerce yılın birikimi olan hap bilgiler mahiyetindeki inanç, uygulama ve pratiklere bakalım:
• Ardahan-Damal yöresinde yıldızların sıklığının, havanın yağışsız geçeceğine, yıldızların azlığının ise havanın yağışlı geçeceğine; akşam zamanı bulutların kızarması hâlinde bir sonraki gün, havanın yağmurlu olacağına inanılır.
Bu soruya yazımızın başında Azerbaycanlı spikerin kendisini takip edenlere söylediği şu veciz cümlelerle cevap verelim: "Yer O'nun, gög O'nun; Allah (c.c.), özü bilir."
Kaynaklar: Ergün Veren, Anadolu Halk Takvimi, İstanbul,
2019; Ömer Kırmızı, Efsanelerin İcra Bağlamı ve İşlevleri/ Şanlıurfa Efsaneleri, Çanakkale, 2021; Kaşgarlı Mahmud, Divanü Lûgati't-Türk, (Çev. Besim Atalay), Ankara, 2018; Aysun Vural, Alanya Halk Takvimi, Takvimsel Uygulamalar ve Halk Meteorolojisi, Akdeniz Üniversitesi, YL. Tezi, Antalya, 2020.
Elinde bir çubukla, dünya haritası önünde yanılmaz diye kabul ettiği dijital araçlardan temin edilen iklim bilgisini aktaran meteoroloji mühendislerine mi itibar edeceğiz yoksa binlerce yılın...
Bir hikâye de Mart ayının sıcağına kananlar için... Evde çamaşırları biriken bir kadın, dereye çamaşır yıkamaya gider. Kocası her ne kadar "Bugün siddiyin sevir, kapıları çevir, derler; başka gün git!" dese de kâr etmez. Dere kenarına varınca kazanın altını yakar, başlar çamaşır yıkamaya. Derken bir fırtına, tipi, kar... Kadın soğuktan donacak hâle gelir. Sonunda dayanamayıp kazanda ısıttığı suyun içine atlar.
Hayvan
Hareketlerine
Bakarak
Hava Tahmini
bulmuştur.
•Karıncalar, yağmur yağmadan evvel yuvayı yükseltirler, yuvanın önünü toprakla kapatırlar.
•Sarı arı çok olursa kış sert geçer.
•Fırtına çıkmadan evvel köpekler ulumaya başlar.
Akrepler, nemli havalarda toprağın altından dışarıya çıkmaz. Gece yarısı akrep görülürse ertesi gün kuru poyraz eseceğini gösterir. Yılanlar, kış aylarında yuvalara çekilir, baharda yuvadan çıkmaya başlarlar.
Baharda çok yılan görülürse yaz aylarında havanın çok sıcak geçeceğine işaret eder.
• Kurbağaların çok vıraklaması ve sulardan çıkıp yollarda gezmeye başlaması, baharın geldiğine işaret eder.
Yengeçler, yollara çıkıp gezmeye başlarsa birkaç saat içinde şiddetli yağmur yağacağına işarettir.
•Dağlarda küme küme örümcek yuvaları görülürse kışın zor geçeceğine işarettir.
Eşeğin soğuk havada gece yarısı anırması, en geç sabaha şiddetli kar yağışının olacağını gösterir.
Şaşmaz Kılavuz Tecrübe
Anadolu'da, tabiattaki mahlûkatın her hareketinden bir netice çıkarmak, bir vehimden ziyade yüzyılların getirdiği tecrübelere dayanan ve zaman-hayat ikilisinin kültürel mirası olarak tevarüs eden bir kılavuz mahiyetindedir.
Mevsimlerin getirdiği renk cümbüşü zaman zaman mevsimlerin tarifinde kolektif şuurda kendisine yer bulmuştur. Bu itibarla Türk kültüründe kara-kış örneğinde olduğu gibi kış mevsimi kara ile ilkbahar gök, yaz kızıl, sonbahar da ak renkleriyle ilişkilendirilmiştir.
Halk takvimleri, asırların birikimi, halkın tecrübelerinin mahsulüdür...
Asırların Birikimi
Halk takvimi ve buna bağlı olarak halk meteorolojisinin teşekkülünde atalarımızın, günümüzle kıyas kabul etmez derecede tabiatla kurdukları müspet ilişkinin rol oynadığını söyleyebiliriz.
Peki, Halk Takvimi Nedir?
Bu muhayyel takvimin verileri, insanlar üzerinde neden bu kadar müessir olmuş, gündelik ve ekonomik hayatın planlanmasında niçin bu denli ehemmiyet kesbetmiştir?
...Buna benzer pek çok sorunun cevabı, bizleri ecdadın binlerce yıllık tecrübesinin numunesi olan ve "Şubat'ın arpası, Mart'in sipası", "Mart ayı, dert ayı", "Sitte-i sev(i)r, tandırı devirir", "Kork aprilin beşinden, camızı/ öküzü ayırır eşinden", "Ağustos'un on beşi yaz, on beşi kış” gibi özlü cümlelerle kalıp ifadelere bürünen halk takvimine götürmektedir. Halk arasında daha çok "çoban hesabı", "kocakarı hesabı", "anam babam hesabı" gibi kavramlarla müşahhaslaşan bu tabii zaman çizelgesi, ecdadın gündelik işlerine rehberlik etmiş kültürel bir mirasımızdır.
Günümüzde, hangi anlama tekabül ettiklerini bilmek için elimizin altında okkalı bir sözlük bulundurmamız gereken bu kavramlar, atalarımızın seneyi bölerken/ bölümlerken kullandıkları tabirlerden sadece birkaçı
Erbain, hamsin, eyyam-ı bâhûr, berdülacuz, sitte-i sevr, ayandon fırtınası, karancalos fırtınası, kozkavuran fırtınası ve daha niceleri...