Osmanlı Enkazı İçinde Aile Kurumu
"Aile de bir medeniyet tasavvuru çerçevesinde çalışır. İç dünyanızda her şeyi yerli yerine koyan, birtakım değerleri sevdiren, tanıtan, inandıran ve o değerler doğrultusunda sizin hareket etmenizi sağlayan bir temel medeniyet tasavvuru vardır. Bu olmazsa, insan içgüdülerinin esiri olur, hayvan gibi olur o zaman. Ama insansa, mutlaka bir değerler sistemi vardır. Bu değerler sistemini kaybettiğiniz zaman seviyeniz düşer. Bu bilinçli bir düşüş değildir. Bir uçağın yere çakılması gibi tehlikeli bir iniştir. Şimdi biz bu değerler sistemini kat'i manada yitirmiş vaziyetteyiz. Bunun birinci sebebi, Osmanlı toplumunun maddi dünyadan kendine gereken payı alamamış olması. Almak istediği zaman da kendi temel ön kabullerinden vazgeçmesi gerekti. Maddi dünyadan pay alamamak onu zaafa düşürdü ve bu yüzden de kendi temel medeniyet tasavvurunu sorgulayıp mahkûm etti. Tanzimat'la başlayan çatırdama, Cumhuriyet'le yıkıma dönüştü."
Sayfa 12 - Hayykitap
Mühendislik ve yaratılış
"...Şu anda toplumda vuku bulan bambaşka bir şey, toplumsal bir travma hali. Çünkü toplum aç. Kimsenin soru soracak hali yok. Herkes maddeye karşı aç. Bu açlık bulaşıcı. Modernleşmenin hemen her aşamasında yeni açlar, yeni açlıklar kendilerini doyurmaya çalışırken hayatı da şekillendiriyorlar. Öyle görünüyor ki bu defakilerin açlıklarını doyurmak için girdikleri yolculukta kutsal çok uzakta kaldı. Kimse yakalayamıyor..."
Sayfa 55 - Hayykitap
"..Din olmadan evrensel ahlak kurallarından söz edemezsiniz."
Sayfa 79
Medeniyet tasavvurunda dinin rolü
"Turkiye'de din dediğimiz şey, bir takım ritüellerin içine sıkıştırılmış durumda, biz böyle anlıyoruz. Dini bu türlü kavrayış bize Batı'yla birlikte geldi. Çünkü Batı din ve din dışı bir ayrım yaptı ve adına da sekülerizm dedi. Hâlbuki din medeniyet çerçevesi çiziyor insana. Varlığınızı, neden burada olduğunuzu açıklıyor ve dahası ne yapmamız gerektiğini söylüyor. Dolayısıyla medeniyet tasavvuru ile yakın bir ilişkisi var, ama ondan daha geniş bir çerçeveye sahip. Din, bir medeniyet tasavvurunun kurucusu olarak düşünülebilir..."
Sayfa 83 - Hayykitap
Medeniyet - din ilişkisi
Her dinin bir medeniyet öngörüsü var mı? Ya da her medeniyetin bir dini olmak zorunda mı?
Modernite Batı'da zuhur etti ve haksız da değildi orayı seçmekte. Çünkü Hıristiyanlık, Katolik dünyası ilahi alana o kadar çok rasyonel öğe soktu ki, zamanla o rasyonel öğeler ilahi nitelikleri taşıyamayıp çöktüler. Rasyonel öğelerin özelliği şudur, akılla yanlışlanabilirler. Bir şey ya makuldür ya da değildir. Bunu bulup kolayca söyleyebilirsiniz. İlahi öğeler yanlışlanamazlar. Bu yüzden de inancın konusudurlar. Eğer siz inanç konusu olmayacak şeyleri inanç konusu yapar, rasyonel, yani yanlışlanabilir bie öğeyi inancınızın içine sokmaya çalışırsanız, biri gelip yanlışlar ve tüm inanç sisteminiz çöker.
Sayfa 89
Kendi varlığınızı ruhsal manada düzene geçirmek istiyorsanız istiğna sahibi olacaksınız. Kapitalizmin, tüketim toplumunun size sunduğu bu büyük spektrum içerisinde yapabildiğiniz kadarıyla müstağni kalacaksınız. Yani varlığınızı onun sunduğu maddi ürünler üzerine inşa etmeyeceksiniz. Elinizden geldiği
kadar. Peki o boşluğu ne dolduracak? İlim dolduracak, yapabiliyorsanız sanat dolduracak. Bilim kolay, sanat daha zordur. Arada ise felsefe var, o da yetmiyorsa mistisizm dolduracak.
Sayfa 59
Osmanlı, İslam'ın son özgün medeniyet okuması
Osmanlı, İslam'ın son özgün medeniyet okumasıydı dediniz. Osmanlı'ya bakarak şimdi yeniden bir medeniyet tasavvur etmek mümkün mü? Şimdiki Osmanlı'ya bakıştan bu çıkar mı?
Şimdi Osmanlı'ya bakamıyoruz. Hiçbir yere bakamıyoruz. Şu anda biz ABD'nin kötü bir taklitçisiyiz ve onun cikletiyle, naylon çorabıyla, cep telefonuyla oyalanıyoruz. Şimdiki halimiz budur. Başka da bir şey söyleyemem.
Sorunun ilk kısmına dönelim. Osmanlı'ya bakarak yeni ve özgün bir medeniyet tasavvur etmek mümkün mü?
...Ben olmaz demem. Çünkü şunu görüyorum. Şu anda varolan medeniyet tasavvuru ve hayat biçimi, - ki onun yansıması kültür - ne kadar güçlü olursa olsun fani. Bundan sonra insanlara ve bizim topluma yeni ve daha kalıcı bir şey lazım olacak. O lazım olacak şeyin adını kim doğru koyar, zamanın ruhunu kim doğru okur ve Kaderullah'ın yardımını alırsa o üretir buradan çıkacak medeniyet tasavvurunu. Yani zamanın ruhunu kim okursa gelecek de onundur...
Sayfa 111 - Hayykitap
"Bizim bir yere varamayışımızın sebebi, birinin yaptığını diğerinin bozmasıdır. Çünkü üzerinde mutabakata vardığımız kabuller yok."
"Turkiye'de din dediğimiz şey, bir takım ritüellerin içine sıkıştırılmış durumda, biz böyle anlıyoruz. Dini bu türlü kavrayış bize Batı'yla birlikte geldi. Çünkü Batı din ve din dışı bir ayrım yaptı ve adına da sekülerizm dedi. Hâlbuki din medeniyet çerçevesi çiziyor insana. Varlığınızı, neden burada olduğunuzu açıklıyor ve dahası ne yapmamız gerektiğini söylüyor. Dolayısıyla medeniyet tasavvuru ile yakın bir ilişkisi var, ama ondan daha geniş bir çerçeveye sahip. Din, bir medeniyet tasavvurunun kurucusu olarak düşünülebilir..."
Örselenmiş Osmanlı'dan Medeniyet Umuduna, Sadettin Ökten
"Turkiye'de din dediğimiz şey, bir takım ritüellerin içine sıkıştırılmış durumda, biz böyle anlıyoruz. Dini bu türlü kavrayış bize Batı'yla birlikte geldi. Çünkü Batı din ve din dışı bir ayrım yaptı ve adına da sekülerizm dedi. Hâlbuki din medeniyet çerçevesi çiziyor insana. Varlığınızı, neden burada olduğunuzu açıklıyor ve dahası ne yapmamız gerektiğini söylüyor. Dolayısıyla medeniyet tasavvuru ile yakın bir ilişkisi var, ama ondan daha geniş bir çerçeveye sahip. Din, bir medeniyet tasavvurunun kurucusu olarak düşünülebilir..."
Örselenmiş Osmanlı'dan Medeniyet Umuduna, Sadettin Ökten