Nəqqaşlıqdan yalnız hissləriniz deyil, əqliniz də həqiqi zövq alar.
...lakin siz mənə heç bir şeylə borclu deyilsiniz; mənə sizin dostluq və məhəbbətiniz lazımdır; əgər siz bunu mənə versəniz, ömrümün axırına qədər xoşbəxt olaram və sizi əbədi olaraq tərk edib gedərkən heç bir dərdim olmaz, çünki mən inanıram ki, sizin xatirinizdə yaşayacağam.
.. Radişçev kanuni ıslahat teklifleri üzerinde çalışmaya başlar başlamaz yaptıklarından şüpheye düştü. Kutsal Rusya ve Çar'a karşı küfre girmeye nasıl cüret ederdi? Bir bardak zaç yağı doldurdu ve tek yudumda içti. Can çekişerek öldü. Bu hüzünlü sonda dahi Ruslara has o aşırılık damarını görebiliyoruz. İntihar etmek isteyen çoğu insan, ya kafasına bir kurşun sıkar ya kendini asar ya bileklerini keser ya da fazla acı vermeyecek bir zehri tercih ederdi. Ancak Radişçev zaç yağı içti.
Nikola, ağabeyi Konstantin'in tahttan feragat etmesi üzerine işte bu kasvetli ve şaibeli ortamda başa geçti. Belki de baskı, acımasızlık ve irticayla dolu uzun saltanatı boyunca uyguladığı zulmün nedeni buydu. Tabii ki yaptıklarını mazur göstermek mümkün değildi. 1840 yılında Avusturyalı bir diplomat, "Rus idare sanatı, şiddet kullanma
Rusların 4. Murad'ı Nikola
Nikola baskıcı bir babaydı. Oğullarının tütün içmesi yasaktı. Tütünden o kadar çok nefret ediyordu ki başkent genelinde tütün yasağı uygulamaya çalıştı. İskambil oyunları ve at yarışları da yasaklılar listesindeydi. Ancak insanların votka şişesini elinden bırakmadığı bu topraklarda içki karşıtı bir cemiyet kurma çabaları tahmin edebileceğiniz üzere başarısızlığa mahkum oldu. Radişçev, St. Petersburg'dan Moskova'ya Seyahat'te şöyle diyor: "Rus'a bak. Ona bakınca kederi göreceksin. Izdıraptan kurtulmak için tek çaresi votka." Çariçe Katerina'nın, böyle laflara tahammülü yoktu. Radişçev, idama mahkum edildi ancak daha sonra açık sözlülüğünün bedelini ödemesi için Sibirya'ya gönderildi. Nikola'nın demir yumruğu her yerde hissediliyordu.
Səadətdən binəsib olan adam üçün ayılmaq dözülməz bir haldır. Ah, ölüm onun üçün nə qədər xoşdur. Ölüm qəm-qüssəyə son qoyurmu? Ey rəhim Allah, öz fəlakətli həyatını mərdliklə başa vurana mərhəmət nəzəri ilə baxacaqsanmı?
Sayfa 18