İlk 60-70 sayfasındaki betimlemelerle hızımı yavaşlatmış bir kitap, betimlemelerde yorulan biri olarak içine girmek gerçekten zor oldu. Ayrıca kitabı okurken Fransızca hitaplara, isimlere, yer isimlerine aşina değilseniz başlarda bir süre zorlanabilirsiniz. Kitap yasak bir aşkın duygusal yıkımlarını tasvir ediyor gibi görünse de, 1800’lü yılların Fransa’sının köylü ve soylu yaşayışını, İngiltere ve Fransa üzerinden Doğu’nun ve Batı’nın insanların karakterine nasıl sirayet ettiğini izliyorsunuz. Aynı zamanda romantik ve gerçekçi arasındaki ayrım da çok net çizilmiş. Muhafazakar bir kadının erdemli tutumu ile özgür bir kadının cesur hareketleri arasına sıkışmış baş karakterin hayatını nasıl kararttığını görüyorsunuz. Sevgisiz büyüyen bir çocuk yetişkinliğinde de kendisini seven kadınları yanlış kararlarla kaybederek sevgisiz kalıyor. Ama kitabı eser yapan şey bence bütün hikayeden bağımsız olarak, duyguların mükemmel anlatılışı, belki altı çizilecek yüzlerce cümle, aforizma niteliği taşıyacak pek çok bölüm, nokta atışı tanımlamalar. Kitapta hiçbir karakterle özdeşim kuramadığım için duygusal olarak bağ hissetmiyorum ama inceleme yazısını yazarken fark ettim ki içindeki pek çok unsurla bu kitap edebiyatın ta kendisi.
Honore de Balzac
