Osmanlı ve İspanya'nın süper güç vasfını kaybetmelerini, yavaş yavaş Hollanda ve İngiltere'nin sahnedeki yerlerini almaları üzerinden okumak daha doğru olacaktır.
Lepanto'dan sonra Osmanlılar, Armada fiyaskosundan sonra da İspanyollar donanmalarını Akdeniz'de yüzdürmeye devam ettiler, fakat bir daha savaş ruhu eskisi gibi olmadı.
1588'den sonra devrin iki siması Sinan ve Ferhad Paşaların, rekabet ve ihtirasları yüzünden Avusturya'ya açtıkları harpler, devleti yeni bir felakete sürükleyecektir.
Kırım hanlığı bir taraftan Osmanlı devletinin askeri ve siyasi kudretini arkasına alıyor, ama diğer taraftan da bölgede müstakil bir siyaset yürütmek istiyordu. Bunun için de zaman zaman Osmanlı ve Rusya'ya karşı ikili oynamaktan çekinmediler.