Dana Sajdi

Güçün padişahtan hareme ve sarayın kıyısında köşesinde yer tutanlara geçmesinden merkezde ve bazı vilayetlerde sık sık isyan çıkmasına, taşrada eşkiyalığın alıp yürümüş olmasından hazinenin açık vermesine, fiyatların yükselip paranın değerinin düşmesinden insafsızca sömürülen reayanın kaçmasına, bir zamanlar örnek gösterilen Yeniçerilerin askeri kimliğini kaybetmesinden imparatorluğun sınırlarının dağılmasına kadar pek çok olay, padişahın kontrolünün zayıflığının işareti kabul edilir

On yedinci yüzyılda Köprülü ailesinden sadrazamların ve on sekizinci yüzyıl başında III. Ahmed'in yaptığı reformlara rağmen; on sekizinci yüzyılda bölgesel güç olduğunu iddia ederek imparatorluk merkezi olan İstanbul'un kontrolünü reddeden ayânın yükselişiyle, padişahın kontrolünün giderek zayıfladığı iyice açığa çıkmıştır.

Muhteşem Süleyman'ın imparatorluğunu genellikle "gerçek" imparatorluk olarak görüyor, ondan önce ve sonra gelenleri onunla kıyaslayarak yargılıyoruz. Bu şekilde bakıldığında, ardından gelen tam bir gerilemedir; bunun bir gerileme olduğunu söylerken aslında sadece Osmanlıların kendi inandığı ya da en azından söyleyegeldiği şeyi yansıtmıl oluyoruz. Koçu Bey'den beri Osmanlı yazarları yenilik önerilerini Sultan Süleyman'ın muhteşem zamanına geri dönmek için yapılması gerekenler şeklinde ortaya koymayı adet edinmiştir.

İthalatı/ihracatı yasak malların ticaretinin artması, Osmanlı tüccar sermayesinin kapitalist dünya ekonomisiyle bütünleşmesine katkıda bulundu. Artık fiyatlar devlet tarafından kontrol edilemiyor, sınırların dışındaki dünya pazarı tarafından belirleniyordu. Osmanlı devletinin iltizam usulüne geçmesi, on sekizinci yüzyılda Avrupa pazarı için ticari tarım ürünlerinin üretildiği ticari emlakın, çiftliklerin dağılmasına sebep oldu.