İsmail, 17 Temmuz 1487 tarihinde Erdebil şehrinde Safevî Tarikatı'nın Türkmen şeyh ailesinin çocuğu olarak dünyaya geldi. İsmail'in babası Şeyh Haydar, dedesi ise Şeyh Cüneyd'dir. İsmail'in annesi Alemşah Halime Begüm Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan'nın kızıdır.
Şah İsmail Hata'i (1487-1524) farklı kimliği, siyasi duruşu ve toplumsal icraatlarıyla, genel Türk tarihinde üzerinde en fazla tartışılan isimlerden biri olmuştur. Küçük yaşta Şeyh olmuş, 14 yaşını tamamladığında ise koca bir imparatorluk kurmuştur. Kurduğu devlete Devlet-i Kızılbaş, hakim olduğu ülkeye ise Ülke-i Kızılbaş adını vermiştir. Kızılbaşlık, Şii bir İslam anlayışı olmayıp, Safevi propagandalarla Şiileştirilmiş ve sufileştirilmiş, Türkmen bir din anlayışıdır. Eski kaynaklarda ve Şah İsmail Divanı'nda "Alevi" deyiminin hiç geçmediği, buna karşılık Şah İsmail ve taraftarlarının kendilerine Kızılbaş dedikleri bilinir.
Şah İsmail, Hatai mahlasıyla şiirler yazdı. Sanatçı kişiliği çok zor koşullar altında geçen çocukluğu sırasında oluştu. Aruz ve heceyle yazdığı şiirler Azerbaycan edebiyatının Nesimi ve Fuzuli arasındaki döneminin en güçlü temsilcisi olduğunu kanıtlar. Özellikle heceyle yazdığı şiirler Anadolu'da gelişen tekke edebiyatını büyük ölçüde etkiler. Alevi-Bektaşi edebiyatının en güzel örneklerini sunar. "Hatai" takma adı ile Azerbaycan Türkçesinde şiirler de yazmıştır.
tr.wikipedia.org/wiki/I._İsmail
Tam adı:
Ebu'l-Muzaffer Bahadır el-Hüseynî
Unvan:
Safevî Tarikatı'nın lideri ve Safevi Devleti'nin kurucusu ve ilk hükümdarı
Muhsin Macit'in bu değerli eseri ile birlikte baskısı çok nadir bulunabilen Sadeddin Nüzhet Ergun'un "Hatay-i Divanı, Şah İsmail-i Safevi - Hayatı ve Eserleri" kitabını da okudum. İkisi de tek kelime ile muhteşem...
XVI'ncı asrın ilk yarısında büyük bir şöhret kazanan Azeri Türk şairlerinden biri de Hatayi mahlasıyla manzumeler vücuda getiren Şah İsmail Safevi’dir.
Genç yaşta vefat etmesine rağmen siyasî sahada olduğu kadar, edebî sahada da muvaffakiyet göstermiş, keramet sahibi bir şahsiyet olan Safevi Devleti Şahı Şah İsmail'in (1487-1524) Sadettin Nüzhet Ergun tarafından muhtelif kaynaklardan derlenen "Hatayi" mahlaslı Türkçe Divanı 935 beyitli 87 manzumeden oluşmakta olup değerli bir çalışmadır.
Hatâyî DîvânıŞah İsmail Hata'i · Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı · 201721 okunma