Majisyenler yeni dönemde fizikçi oldu. Maji, fizik alemindeki tesirleri inceleme ilmidir. Maji, fiziğe tekabül eden birçok şeyi önceden bulmuştu. Tamamen ruhi amaçlı bir çalışma olan simya, maddeler arası dönüşümleri uzun yıllar araştırdı ve modern kimyayı doğurdu. Ezoterik düşünce sonsuzluk nedir, sonsuz olan nedir gibi konular üzerinde yoğunlaşınca bu düşünceler matematiği doğurdu
İbn Arabi derki : “Tefsir ve tevil makamı çok önemli bir makamdır. Tevil yani yorum, bir şeyi ilke döndürmek, aslına döndürmek demektir. Sen ilki bilmezsen aslı, otantik olanı, sahih geleneği bilmezsen neyi nereye döndüreceksin?
“Senin bedenin mabedindir, onun içindeyken yaparsın bana ibadetini”
Hz. Peygamberin her peygamberde olduğu gibi iki vechesi vardır. Dünyaya bakan yönü, Hakk’a bakan yönü. İslam geleneği bunu ikiye ayırır: Nübüvvet yönü ve velayet yönü. Ama velayet yönü daha üstündür. Bunun sebebi velayetin Hakk’a dönük olmasıdır. Hakk’a ve dünyaya dönük yüzler, Mevlevi dervişinin el-kol sembolizminde olduğu gibidir: sağ el doğruluğun, adaletin ve gerçeğin kaynağı olan Hakk’la kurulan irtibatı temsil ederken, sol el, Hakk’tan aldığını halka vermeyi temsil eder. İşte bu noktadan baktığımızda bir peygamberin sağ kolu onun velayet yönüdür, Hakk’la irtibatı temsil eder ve sol kolu nübüvvet yönüdür, halka olan irtibatı temsil eder. Dolayısıyla velayet nübüvvetten üstündür.
Hz. Muhammed’in manevi özelliği itibariyle batın kalitesi diğer peygamberlerin hepsini içermektedir. Mesela Davudî özellik (iktidar), Musevî özellik (liderlik, güç, direnç, yasa), İsevî özellik (ruhanilik, merhamet, derunilik) bunların her biri, hakikatin bir yönüdür.
Bizde mesela Veli Sultan bazen olmuş, II. Beyazıt için Beyazıt-ı Veli tabiri kullanılmıştır. Zaten yükseliş dönemine gelinceye kadarki Osmanlı sultanlarının her birinin bireysel manevi hayatlarının da oldukça yüksek seyrettiğine dair kayıtlar vardır. Yükseliş döneminden sonrakilerde ise biraz farklılık arz ediyor. Ezoretik Osmanlı tarihine bakacak olursak, bana göre III. Murat bu konuda kilit noktadır. Ondan sonra ezoterik olan, egzoterik olan tarafından işgal edilmeye başlanıyor yavaş yavaş.