Türkçenin Zenginliği Ve Kelime Türetme Gücü
"Türkler daha önce bilmedikleri bir kavramı dillerine alırken ya Türkçeden bir kelime türetmiş ya da kavramı aldığı dildeki kelimeyi gerek ekler vasıtasıyla gerek yapısını değiştirerek Türkçeleştirmiştir."
#ÇelebiDergisi #kitapsuuru #alıntı
Sayfa 59Kitabı okudu
her dil sürekli olarak yeni sözcükler yapmak zorundadır. bu yola gitmezse, başka dillerden alacaktır.
Sayfa 23 - Bilgi Yayınevi, 4. Basım, 1997Kitabı okuyor
Körti (Gördü) Sözüne Dair
Kesre Tengri yarlıkazu kutum bar üçün ülüğüm bar üçün, ölteçi budunug tirgürü igittim. Yalang budunuğ tonluğ, çıgang budunuğ bay kıldım. Az budunug üküş kıltım. Igar İlliğde [ıgar kağanlıgda yig kıldım. Tört bulungdakı]¹⁶⁶ budunug kop baz kıldım, yağısız kıldım. Kop manga körti. İşig küçüg birür. __Bunca törüg
Sayfa 123 - Post Kitap, Divan Edebiyatı Vakfı Keyfiyet Mahfili Türkçe Araştırmaları: 1, 1. Baskı, İstanbul 2020, TÜRKÇENİN KÖKLERİ
Türkçenin Ne'si Var - 3 (Yunus'un Nesnesi)
Türkçe konuşan ve düşünenler olarak, Türk dili hakkında "değerlendirme"lerde bulunurken bir ayağımızın bastığı yer, her zaman "varlığa birlik ve bütünlük temelinden bakan" özgün itîkâdî tavır olacaktır. Bu ontolojik anlayıştan uzaklaştıkça başımıza nelerin geldiğini, maalesef son birkaç yüzyıllık **tecrübeyle
Sayfa 116 - Post Kitap, Divan Edebiyatı Vakfı Keyfiyet Mahfili Türkçe Araştırmaları: 1, 1. Baskı, İstanbul 2020, TÜRKÇENİN NE'Sİ VAR
Uçmak-4 ("Kuşlar")
Kuşların başlıca yeteneği uçmak iken diğer yetenekleri de ötmektir.
Ötmek, halk ağzında dua ve zikir anlamında da kullanılır. Yani gönül kuşunun dili, ötelerin dilidir.
Öte, ötmek/ötemek (geçmek, aşmak, karşı yaka) bir yerden başka bir yere varma.
Öt- kökünden türeyen birçok kelime var: ötmek,
Sayfa 77 - Post Kitap, Divan Edebiyatı Vakfı Keyfiyet Mahfili Türkçe Araştırmaları: 1, 1. Baskı, İstanbul 2020, TÜRKÇEDE UÇMAK
"Udıma" (uyuma) sözünün Köl Tegin abidesindeki ses yapısı ve anlamının Kutadgu Bilig'de de devam ettiğini görmekteyiz. Ses yapısındaki d/y dönüşümü ile günümüzde de varlığını sürdüren en eski Türkçe kelimelerden biri olduğu anlaşılmaktadır. Türk dilinin anlatım gücü ve derinliğinin farkında olan Yusuf Has Hacib, hiç kuşkusuz Türkçeyi kadim ontolojiye bağlı kavrayışıyla bilgelik düzeyinde kullanır.
İnsan varlığının dünya şartlarında etkinleşebilmesi, bilinçli eylemlerde bulunabilmesi akıl-beden ilişkisinin sağlıklı bir şekilde kurulabilmesine bağlıdır. Bu bir uyum meselesidir ve karşılaşılan yeni bilgi ve olguların bir "nisbetler ağı"ndan süzülerek değerlendirilmesi gerekmektedir.
Biz de Türkçenin oluşturduğu anlam dünyasının bağıntı, ilgi ve ilintilerini yine Türkçeyle anlamaya çalışıyoruz.
Türkçede uyuma ve yakını sözcükler; en sıradan kullanımından bilime, sanata, edebiyata kadar genellikle olumsuz çağrışımlarla dile getirilir. Ölüm uykusu, uyan da balığa gidelim, uyuma çalış, ayakta uyumak ve benzeri birçok ifade, Türkçede uyumanın olumsuz bir durum olarak anlaşıldığını gösteriyor.
Yaşama umudu kalmayan hayvanların veteriner eliyle öldürülme zorunluluğu için de bugün "uyutma" terimi kullanılmaktadır. Uydu devlet tabiri de diplomatik manda kavramıyla kısmen örtüşür. TDK Türkçe Sözlükte, anestezi ve narkozun Türkçe karşılığı uyuşturma sözüdür.
Sayfa 25 - Post Kitap, Divan Edebiyatı Vakfı Keyfiyet Mahfili Türkçe Araştırmaları: 1, 1. Baskı, İstanbul 2020, TÜRKÇENİN UYANIŞI - I
Bilindiği gibi toplumsal, ekonomik ve hukuki alanların katı bürokrasinin "akılcı" yöntemleriyle şekillendirilmesi "modernite"nin en kısa tariflerinden biridir. Modern kurumlar her ne kadar seküler bir düşüncenin eseri olsalar da terminolojinin üzerindeki boyayı kazıdığımızda karşımıza çıkan ontolojik astarı tüm çıplaklığıyla görebiliriz. Örneğin sözlük karşılığı "hareketlilik ve eylem durumunda olmak" olan aksiyon sözcüğünün Latince kökeni act- "sıradan insan becerisi ve sağduyusu tarafından karşı konulamaz olan doğa gücü, ilahi etkinlik" anlamına gelmektedir. Batı Avrupa'nın en seküler kültürü olarak kabul edilen Fransız dilinden alınan aksiyon sözcüğünün, kökten bağlı olduğu ontolojiyi görmemek için kör olmak gerekir.
Bu durum felsefeden bilime, sanattan spora kadar bütün bir sahayı kapsar. Aslında bu süreç o kadar doğaldır ki "sekülarist literatür" dahi bu tabii mecranın ürünü olmaktan bağımsız değildir. Bu, dilin gücüdür. Türk edebi, siyasi ve bilimsel terimler dizgesinin birkaç yüz yıllık temel zafiyeti, özellikle Türkçe bağlamında dil konusunun ne kadar önemli olduğunun anlaşılamamasından kaynaklanmaktadır.
Sayfa 17 - Post Kitap, Divan Edebiyatı Vakfı Keyfiyet Mahfili Türkçe Araştırmaları: 1, 1. Baskı, İstanbul 2020, TÜRKÇENİN UYANIŞI - I
"Türk' ün dünyası başka uluslarınkinden çok daha renklidir."
Sayfa 60Kitabı okudu