Yeni modern ulus devlet ve Cumhuriyet rejimi, Şükrü Kaya, Tahsin Uzer, Abdülhalik Renda, Ali Rıza Öğe, Zeynel Abidin Özmen, Hüseyin Aziz Akyürek, Esat Uras ve Mustafa Reşat Mimaroğlu gibi üst, orta, alt-orta ve alt ölçekli bürokrat-teknokrat kadroların teşkil ettiği bu kuşağın emeği, mesaisi, çabaları, eylemleri ve zihniyeti üzerine oturur. Mustafa Reşat başta olmak üzere söz konusu şahsiyetler “emeklerinin” karşılığını fazlasıyla almışlardır
Rusiya & Türkiyə İngiltərəyə qarşı
1881 de Tiflis’de yayınlanan Mişak gazetesi basıldı, kapatıldı. Bir çok Ermeni Sibirya’ya sürüldüler. Aynı yılda Eçmiyazin Katogikosluğuna seçilmiş olan İstanbul Patriki N.Varjabedyan bu tâyini Rusya tarafından kabul edilmemiş ve kendisinin Rusya’ya girmesine izin verilmemişti.
1885 de ermeni okulları kapatıldı. 1896 da bir çok Ermeni aydınları tutuklanarak Sibirya'ya sürüldüler. Ermeni hayır cemiyetleri kapatıldı, basına sansür konuldu. 1903 de, Çar Nicolas’nın, kiliselerin mallarının zaptı hakkındaki fermanı yayınlandı.
Fransa
Fransa, Osmanlı İmparatorluğundaki Ermenilerle ilk ilgilenen, bu ilgisini Anadolu toprakları üzerinde kurmak istediği İktisadî nüfuz alanları bakımından devam ettiren, Orta Doğu ve Akdeniz’de denge sağlamak için bu unsuru uzun yıllar «Ermeni Sorunu» ya ratarak kontrolü altına alan devlettir.
Livandakı Böyük Klikiya Evi
Taşnak taraftarlarının etkisi ve kontrolü altındaki bu merkez, tamamen siyasî faaliyetler içersinde kalmakla ve özellikle son Ka togikos Horon I, Türkiye aleyhindeki propagandaları ile Türkiye ve Türklük lıakkındaki düşmanca davranışları ile tanınmaktadır. Bu yolla Lübnan’daki Ermeni hareketi ve Ermeni sorunu çıkarma ça baları, dinî bir merkezin de desteğini sağlamış bulunmaktadır.
Türk düşmanlığı
Ermeniler her türlü propaganda ve kamu oyu oluşturucu araçlarla teçhiz edilmiş olarak «Ermeni ruhunu ve birliğini» yaşatmak ve canlı tutmak için «Türklere ve Türkiye’ye Düşmanlık» temasını işlemişlerdir.
Türk düşmanlığı, Türkiye’ye toptan beslenen husumet, «Yaratılmak istenen Ermeni Dâvasının» manevî unsurudur.
Taşnak Ermenilerinin 26 Ağustos günü yaptığı bu terör hareketinin nasıl gerçekleştirildiği Esat Uras,Varantyan'ın Ermenice" Taşnaksutyun Tarihi"nden şöyle nakletmektedir:
"Ağustos 26, sabah saat 6.30. Baskına başlamak için 6 kiş yetiyordu. Bomba torbaları omuzlarda, tabancalar ellerde erken çıktık. Bankaya yaklaştığımızda öncü arkadaşların attıkları bombaların ve silahların seslerini duyduk. Bankanın içine saldırdık. Bizi hırsız sanmışlardı. Korkmamalarını söyledim. Bombalar şaşılacak sonuç veriyordu, dokunduğunu derhal öldürmüyor, fakat etlerini parçalıyor, azap, ızdırap içinde kıvrandırıyordu. Garo ile beraber Müdürün odasına gidip, şartlarımızı yazdırdık. Devletler tarafından isteklerimizin yerine getirilmesini, bu çarpışmaya katılmış olanların serbest bırakılmasını, aksi takdirde Bankayı kendimizle birlikte havaya uçuracağımızı bildirdik. Çarpışan 17 kişi kalmıştık. 3 kişi ölmüş, 6 arkadaş yaralanmıştı. Düşmanlarımızın kayıpları çok büyüktü."
Sayfa 357
Nisan 1915'e gelindiğinde, Osmanlı İmparatorluğu üç cephede ateş altındaydı:
İngiliz ve Fransızların Çanakkale, Rusların Doğu Anadolu ve İngilizlerin güneyde Süveyş harekâtı başlamıştı.
Ermenilerin en büyük umudu, Osmanlı İmparatorluğu'nun savaşa girmesiydi. Kasım 1914'te bekledikleri fırsat ortaya çıktı. Ruslar Doğu Cephesi'nde ilerlerken, Osmanlı tebaası olan Ermeniler silahlanıp, hem cephe hem de çete savaşına başlamışlardı. 15 Nisan'da Ermenilerin alevlenen Van İsyanı, bardağı taşıran son damla oldu.
24 Nisan 1915'te Dahiliye Nezareti, Ermeni komite merkezlerinin kapatılması, evrakına el konulması ve komite elebaşlarının tutuklanmasını ilgili makamlara iletti.
Dahiliye Nezareti'nin bu talimatı üzerine İstanbul'da 235 kişi tevkif edildi. Esat Uras'ın ifadesine göre, İstanbul'da oturan Ermenilerin sayısı 77.735 idi. Diğer bir kaynağa göre ise tutuklananların sayısı 2345'tir.*
İngiliz arşivlerine göre, tutuklanan Ermenilerin, Müttefik ordularına hizmet eden Ermeni gönüllüler veya Müslüman katliamı sorumluları olduğu, daha sonra İstanbul'daki İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Calthorpe'e gönderilen şifre telgraflarda kayıtlıdır.**
Ermenilerin her yıl nümayiş yaptıkları 24 Nisan, işte bu 235 kişinin tutuklandığı gündür.
* Salahi Sonyel, Osmanlı Ermenileri, s. 364 ** Hikmet Özdemir, Kemal Çiçek, Ömer Turan, Ramazan Çalık, Yusuf Halaçoğlu, Ermeniler, Sürgün ve Göç, s. 61
Sayfa 45 - Remzi Kitabevi, birinci basım: Nisan 2015Kitabı okudu
Merkez-i Umumi'nin aldığı imha emrinin bölgelere özel kuryeler eliyle gönderildiğine dair elimizde başka bilgiler de vardır. Ahmet Esat [Esat Uras], Dâhiliye Nezâreti’ne bağlı, Emniyet-i Umumiye 11. Şube müdürüdür. Mütareke sonrası, Ermeni Katliamına ilişkin kararların alındığı toplantılardan birisine ait olduğunu iddia ettiği tutanakları İngilizlere para karşılığı satmaya çalışır. Ahmet Esat’ın İngilizlere verdiği dört adet dokümandır. Bunlardan ikisi kendi el yazmasıdır. Esat’ın aktardığı bilgilere göre, mesajları, eyalet valilerine okumak ve orijinalleri geri getirerek imha etmekle görevlendirilen kuryelerce yollanmıştır.
İmha emrinin telgrafla yollanmak zorunda olunduğu durumlar da söz konusu olmuştur. Örneğin, Bayburt Davası karar suretinde, imha kararının Merkez-i Umumice alınıp bölgelere özel kuryelerle gönderilmiş olduğu tekrar edilir ve bu davadan idam cezasına çarptırılan ve idam edilen Nusret’in ifadesine yer verilir Nusret ifadesinde, tek bir Ermeni’nin hayatta bırakılmaması ve bu emre uymayanların da idam edileceği yolunda İstanbul’dan gizli bir emir aldığını söyler.
Sayfa 163Kitabı okudu
Ermenilerin imhasına yönelik emirlerin, bölgelere gönderildikten sonra imha edildikleri konusunda bir başka bilgiyi savaş sırasında Emniyeti Umumiye II. Şube Müdürü Ahmet Esat (bugün bilinen adıyla Esat Uras) verir. İngilizler tarafından tutuklanan Ahmet Esat, imha ile ilgili emirlerin eyalet valilerine, okumak ve orijinalleri geri getirerek imha etmekle görevlendirilen kuryelerce yollanmış olduğunu söyler.
Ahmet Esat’ın verdiği bu bilgiler, Yozgat Mutasarrıfı Cemal tarafından da tasdik edilir.
Sayfa 24Kitabı okudu