Avrupalılaşma taraftarlarının iddiaları herşeyden önce objektif tahlile gelmeyecek kadar vuzuhsuzdur. Avrupa diye yekvücut bir kültür veya medeniyet yoktur; hepsi de modern medeniyeti şu veya bu derece temsil eden çeşitli millî kültürler vardır. Avrupacıların iktibas etmek istedikleri şeyler bu medeniyete ait değerler ise, o takdirde Avrupalılaşma tezi millî kültürün inkar edilmesini gerektirmez. Eğer Avrupacılar bu terimle belirli bir Avrupa memleketinin kültürünü kasdediyorlarsa, o zaman sosyal gerçeğe uymayan bir ütopya peşindeler demektir. Çünkü bir milleti başka bir milletin tipkısı haline getirmek imkânsızdır; böyle bir gayret insanlara fuzulî iztirap vermekten öteye gidemez. Sanayi inkılabi önce İngiltere'de olduğu halde, İngiltere'yi takip eden diğer Avrupa memleketleri farklı hüviyetlere sahip olarak geliştiler. Türkler, Araplar ve Acemler, hatta Pakistanlı ve Endonezyalılar İslâm medeniyeti dairesine mensup oldukları halde, hiçbirinin Müslümanlığı bir diğerinin aynı değildir. Nitekim Batı'nın Hıristiyanlığı da her memlekette aynı karakteri göstermez. Aynı bürokratik sistem iki memlekette birbirinden farklı iç bünyelere sahip olur, aynı maddî unsurları kullanan iki cemiyet/ birbirinden farklı şekil ve muhtevada eserler meydana getirirler.
| Erol Güngör, Türk Kültürü ve Milliyetçilik, Yer-Su Yayıncılık, 1. Baskı: Aralık 2019, s. 76.