Hikmet Kıvılcımlı, “Osmanlı Tarihinin Maddesi” eserinin Üçüncü Cildinde Osmanlı’da bilimin ne hallere düştüğünü ve buna bağlı olarak Osmanlı Devleti’nin yıkıma nasıl dörtnala gittiğini veciz bir biçimde gözler önüne serer. Biz bu yazıda önce Usta’nın Osmanlı’daki yozlaşmayı somut olarak gösterdiği pasajı, Osmanlıca kısımlarından arındırarak,
Umut etmek, her şeye karşın kendi küllerinden doğmaktır belki. Ama ben kendimi yaktığımda, dağıttı küllerimi boran. Zerreciklere bölündüm, birleşmeye çabaladıkça dağılıyorum şimdi.
Düşün şöyle bir, yitirip bulduklarını
Bulup da yitirdiklerini, gör ki
Sular altında kalmış bir şehirsin
Kurtarılacak her şeyin kirli bir çağın
İnsafına kalmış, yalan mı, yaşadıklarına
Kar boran nem ve kin sinmiş