57 yıllıkyaşamının son 27 yılını, sınır boylarında, ateş hatlarında ve daha sonra -ortaçağ kalıntısı karanlık bir ortamı yırtmak için- ya kitaplıklarda, bilim kurumlarında, ya da elindeki tebeşir ve önündeki kara tahta ile halkın arasında savaşımla geçirdi. Bunlardan birincisi vatan savunması savaşı; ikincisi de Türk Ulusu'nu aydınlığa kavuşturmak için bir kültür savaşımı idi.