......İyi Bilimkurgu İyi Edebiyattır.....
Başlamadan önce bir dipnotu paylaşayım: Dune sözcüğü Dûn şeklinde okunur. İngilizce bir sözcük olup kumul anlamına gelmektedir
İlk kitabı 1965’te yayımlanan Dune insan doğası, din, bilim, sosyoloji, siyaset ekonomi gibi çözümlemeler içermektedir. Böyle kapsamlı bir evreni oluşturan 
Frank Herbert
dehasına saygı duydum.
Dune evreninde galaktik bir imparatorluk olsa da feodal bir düzen görülür. Hanedanlar farklı gezegenlerin derebeyleri konumundadır. Hem galaktik bir imparatorluk kuracak kadar ilerlemiş bir uygarlık var hem de Orta Çağ’a benzeyen feodal bir düzen hakim.
Dune evreninde elbette hanedanlardan başka önemli güçler de vardır. Bene Gesserit Rahibeleri, CHOAM Ticaret Loncası, Butleryan Cihadının getirdiği yasakların sınırında dolaşan teknolojileriyle IX’lular (dokuzuncu gezegenin halkı) ve biyoteknoloji üstadı Tleilaxlılar. Hepsi de gerçek dünyadaki farklı oluşumları temsil ediyor.
Dune’u okurken bazen eserin bilimkurgu türünde olduğunu bile unutabilirsiniz ama onu sınıflandırmaya kalktığınız anda başka hiçbir kalıba girmeyeceğini anlar ve bilimkurgu olarak kabul etmek zorunda kalırsınız. Frank Herbert böylece insanların kafasındaki yanlış bilimkurgu imajını yıkar. Bilimkurgu; patlayan silahlar, uzay savaşları, robotlar ve benzeri şeylerden ibaret değildir.
Tarihten çok fazla esinlenilmiş ancak insanlık tarihinin tek bir kısmını sembolik olarak anlatıyor demek mümkün değil. Onun içerdiği her bir olay birden fazla tarihsel noktaya gönderme yapıyor. Kitabı inceleyen herkes farklı bir tarihî dönemle paralellik kuracaktır. Dune’da yaşanan olaylar hem 20. yüzyılın ilk yarısındaki Avrupa' dan, hem 20. yüzyıldaki Ortadoğu'dan, hem İslamiyet’in ilk zamanlarındaki Arap Yarımadası' dan izler taşıyor.
Ben bu incelemeyi yazarken üçüncü kitabın ortalarındayım. Herbert’ün İslam’dan çok etkilendiği dikkatimi çekti. Hayatına göz atınca Ortadoğu’da yıllarca gazetecilik yapmış olduğunu bu süre içinde Arapları, Ortadoğu coğrafyasını, tarihini ve İslam dinini yakından tanıma fırsatı bulduğunu tahmin ettim. Eserlerinde, burada öğrendiklerine geniş oranda yer verdiğini görülüyor. Arapça, Farsça, İbranice ve Türkçeden tanıdık gelen bazı sözcüklere Dune’da sık sık rastlıyoruz. Bazıları olduğu gibi kullanılırken bazılarının da anlamı değişmiş. İlk göze çarpan tabii ki galaktik imparatorluğun başındaki kişinin Padişah unvanını kullanması. Fıkıh, hadis, hicret, mehdi, cihat, takva, seyyidina ve şeriat gibi sözcükler anlamları değiştirilerek de olsa Dune’da yer alıyor. Bize tanıdık gelecek Ganimet, Hasan Tarık, Şakir Ali gibi isimler de kendisine yer bulmuş. İlk kitabın sonunda bir sözlük bulunmakta. Okurken ya da ara ara bakılması faydalı olabilir.
Konusuna ufacık değinecek olursam denizlerden gücünü alan Atreides hanedanın kendi gezegenleri olan Caladan'dan Dune yani Arrakis gezegenine sürülmesiyle başlıyor. Dune' da susuzluk, çölde yaşayan devasa kum solucanları, yabancıları sevmeyen yerli halkı Fremenler ve ağır çöl şartları onları bekliyor. Dönemin taht kavgaları ve bağımlılık yapan bir tür uyuşturucu olan baharat hasadı (ekonomik açıdan çok önemli) da olay örgüsünü oluşturuyor. Bir takım psişik güçler, ilkel gen planlamaları, hasretle beklenen yeni bir din anlayışı da kurguyu güçlendiriyor. Dünya' dan 650 ışık yılı uzakta yavaş ama temkinli adımlarla ilerleyen bir macera sizi bekliyor yani...
Serinin ilk kitabı, bilimkurgu edebiyatının en büyük iki ödülü olan Hugo ve Nebula’yı aynı anda kazanmayı başarmıştır. Bu yüzden bile olsa bir şansı hak ediyor.
Dune kitap serisi şu sırayla okunabilir
Dune
Dune Mesihi
Dune Çocukları
Dune Tanrı İmparatoru
Dune Sapkınları
Dune Rahibeler Meclisi
Kitabın 1984 ve 2021 de çekilmiş iki uyarlaması var. Ben 2021 versiyonunu izledim. Filme kötü demek mekanlara verilmiş özene, görsellere, oyunculuklara ve müziklere çok haksızlık olur. Fakat hikaye anlatımı biraz eksik, eğer konuya çok hakim değilseniz zor anlayabilirsiniz. Öncesinde kesinlikle kitabı okumalısınız. Konular daha hızlı ilerliyor ve karakterler üzerinde fazla durulmuyor. Bu sene içerisinde devam filmi gelecek o zaman daha anlaşılır olacağını düşünüyorum...
·
778 görüntüleme
Ellerinize emeğinize sağlık güzel bir inceleme olmuş.
Serinin ilk iki kitabını okuduktan sonra Netflix'te 1984 yapımı filmine rastladım ve izlemek talihsizliğini yaşadım. Kitap ne kadar güzelse filmi bir o kadar kötüydü. Film hafızamdan silinene kadar seriye ara verdim.
Seriyi okuyacak olanlar kitaplar bitmeden kesinlikle filmine bakmamalarını öneririm.
Teşekkür ederim güzel yorumunuz için...Ben üçüncü kitabını okurken düşük beklentiyle 2021 yapımı filmi izledim. Konuları biraz hızlandırmışlar ama genel olarak ilk kitabı yansıtıyor. Çöl çekimleri vs güzeldi. Devam filmleri de gelince bakabilirsiniz. Kitabı okumama rağmen film tek başına yarım kalmış hissi bıraktı bende. Okumadan izleyenler yapımdan soğuyabilir. Önerinize kesinlikle katılıyorum
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.