İnsanlar sadece kendi cennetlerini kurmazlar, kendi cehen nemlerini de kurarlar. Şeyh, "Cehennem ehline en büyük azap yaşadıkları şeyden daha korkunç bir azabın geleceği düşüncesi dir. Azap bu düşüncenin gerçekleşmesiyle aynıdır" (1 259.30) der. Daha genel olarak Şeyh, Cehennemin amellerin, işlerin ve düşüncelerin bedenleşmesinden b;ışka bir şey olmadığını yazar. Bu işler ve düşünceler ilahi sureti kısıtlayan ve insanların tam olarak zahir olmalarını engelleyen beşeri sınırlamaları temsil eder. "Cehennem, sadece maddi ve manevi yönden ilahi suretle ri zahir olmamış insanları arar." (Ill 387.10) Bu, Şeyh'in Cehen nem Ateşi'nin bile Allah'ın rahmetinden kaynaklandığını ve ce hennemin amacının insanları temizlemek olduğunu ısrarla söy-
143
HAYAL ALEMLERi • WILLIAM C. CHITTICK
lemesinin nedenini açıklar. İnsanların temizlenmesi demek fıt ratlarına uymayan her şeyin yanıp gitmesi demektir.