İçinizde iki ruhla yaşadığınızı hissettiğiniz, sanki sizden başka birinin hayatınızı kontrol altına almaya çalıştığını düşündüğünüz anlar oldu mu? İnsanı bir bütün olarak ele alırsak hepimizin içinde iyi ve kötü yanlar olduğunu görebiliriz aslında. İyi ve kötü diyalektiği ise yıllardır psikoloji, felsefe, sosyoloji, mitoloji ve dinler tarihinde ele alındı. Her zaman iyiliğin bir erdem olduğu bize söylendi. İçimizde kötü yanlar olsa da mutlaka iyi tarafımızı ortaya çıkarmak için uğraşmamız istendi. Hem toplumla hem ailemizle hem de kendimizle çatıştığımız zamanlar oldu. Aslında dinlere göre her insan özünde iyiydi. Çünkü Tanrı’nın bir parçasını taşıyordu. Kötüler zavallılardı ve mutlaka cezalandırılacaklardı. Ancak modern psikolojinin etkisi altında bu düşünceler eridi gitti. Çünkü insan kendini keşfetti. Tabii bu durumun en önemli mimarı Sigmund Freud’du. Fakat Freud’dan önce bu meseleyi felsefi açıdan ele alan; Hegel

Georg Wilhelm Friedrich Hegel , Schopenhauer

Arthur Schopenhauer gibi önemli düşünürler de vardı. Onlara göre insanın iki yönü vardı; toplumsal normlar ise insanın kendini tanımasında rol oynuyordu. Peki, ya

Sigmund Freud? Freud’un 1000kitap.com/yazar/i1568 argümanı bilinçti. Üstelik “bilinçdışı” gibi önemli bir kavramı ortaya atmış, bireyin görünen kişiliğinin yanı sıra bastırılmış alter egosu olduğunu söylemişti. 19. yüzyılda yazılan

Dr. Jekyll and Mr. Hyde romanında ise bu kavramlar çoktan gün yüzüne çıkmıştı. Yazar

Robert Louis Stevenson gördüğü bir rüya üzerine bu eseri kaleme aldı. İnsanın rüyasında gördüğü karakteri ile gerçek hayattaki karakterinin farklı olduğunu düşündü. Kafasında her şeyi yeniden kurguladı ve herkesin kendisinden bile sakladığı bir maskesi olduğuna, hepimizin iki ayrı kişiliğe sahip olduğuna karar verdi. Ve

Dr. Jekyll and Mr. Hyde yarattı. Hyde, gelişmemiş bir insan türüydü onun için. İnsanın ilkel tarafıydı âdeta. Freud’un bahsettiği bilinçdışı insandı desek daha doğru olur. Hiçbir şekilde sorumluluk almıyor ve yaptığı şeylerden vicdan azabı duymuyordu. Dr. Jeykll ise iyi, erdemli, saygın bir kişiydi. Ama bulunduğu kültür ve sosyal sınıfa göre kişiliği baskı altında kalmış, ona nasıl davranması gerektiğini söylemişlerse öyle davranmış, kendi içinde kişilik bölünmesi yaşamıştı. Sonuç itibarıyla Jeykll, Hyde’ın çekiminden kaçamadı. Ve bu içinde taşıdığı ikinci kişiyle, yaşayabileceğini düşündü. Fakat bu oldukça tehlikeydi. Çünkü Hyde, kimseyi umursamıyordu, arzuladığı her şeyi özgürce eyleme döküyordu. Jekyll gücün kendisinde olduğunu sanırken -Hyde’ın eylemleri her ne kadar kötü de olsa- kendisinin bir kafesin içinde yaşadığını düşünmeye başladı. Çünkü Hyde kötü ve karanlık biri olsa da onun kendi ruhunun bir yansıması olduğunu düşünüyor ve ister istemez çekimine kapılıyordu. Ayrıca topluma ayak uydurmaktan da sıkılmıştı artık. Toplumun kurallarına göre yaşamak zorunda kalmak istemiyordu. İşte bu durum Hyde’a karşı savunmasız kalmasına neden oluyordu. Ve gün geçtikçe acı bir gerçekle karşılaştı: İnsanın içindeki kötülüğün ne kadar dipsiz bir kuyu olduğu… Artık iyi ve kötü biri olmak arasında sıkışmıştı. Peki, hangisini seçecekti? Robert Louis Stevenson’ın

Robert Louis Stevenson yazdığı bu iki karakter, yıllar sonra psikolojide bambaşka kapılar araladı. Dr. Jeykll’ın yaşadığı durumun adına “çoklu kişilik bozukluğu” dendi. Yani insanın ruhunda var olan iyi ve kötü mefhumunun dışında daha derin bir anlam taşıdığına dikkat çekildi. Ayrıca bu eser Victorya Dönemi’nin ahlak anlayışının gün yüzüne çıktığı, sanatın değersizleşip edebiyatın ayaklar altına alındığı, aristokratların yükselip halktan insanın değersizleştiği, salt bilimsel gelişmeler ışığında hareket edildiği, zengin-fakir, köylü-kentli çatışmasının doruk noktasına ulaştığı, din konusundan uzaklaşıldığı bir dönemde yazıldı. Bugün hâlâ geçerliliğini koruyan, hakkında tonlarca makale yazılan bu eser, sizce de insanın içindeki çelişkileri, davranışlarındaki tutarsızlığı, içinde dizginleyemediği ve etik kavramının yanlış yorumlandığı bir toplumda hatalarıyla yüzleşmeyen; kibir, arzu ve hırsına yenik düşen, her şeyi ve herkesi mesnetsiz bir şekilde fütursuzca eleştiren, mantığını devre dışı bırakmış bir insan topluluğunu anlatmıyor mu? Yani bu romanda anlatılanlar çok tanıdık öyle değil mi?