AŞKTA KUR YAPMAK BOŞUNA...
Kaynaklar:
Bilgiç, palavracı ve ahmak gibi standart tiplemeleriyle İtalyan commedia dell'arte geleneğinin bir kaynak olduğu anlaşılır.
(16. yüzyıl)
Yaklaşık 1586'da İngilizce sahnelenen Pierre de la Primaudaye'nin L'Académie Franchaise adlı oyunu 16. yüzyılın sonlarında Fransa sarayındaki felsefi düşüncenin anahatlarını oluşturmuştur ve Shakespeare'i etkilemiş olabilir. (1586)
Aşkın Emeği Boşuna, Shakespeare oyunları içinde en bariz şekilde en şiirsel olanıdır. Oyunun neredeyse üçte ikisi uyaklı şiirden oluşur. Akıllıca kaleme alınan kelime oyunları, bunu gözde Shakespeare oyunları arasında sayan Elizabeth sarayındaki entelektüel elitin hoşuna gitmiş olmalıdır.
Fakat oyunun güncel esprileri genellikle daha sonraki izleyiciler için anlamını yitirmiştir ve oyun 18. ve 19. yüzyıllarda en az sahnelenen Shakespeare oyunu olmuştur. Oyunu izleyenler şu duruma düşebilir:
HOLOFERNES
Deminden beri tek bir kelime bile etmedin.
DULL
Ne konuştuğunuzu anlamadım ki efendim.
(s. 87)
Zekice kurgulanmış bir oyun olabilir, ama aynı zamanda kelime oyunlarının ötesine geçen bir öze de sahiptir ve şaşırtıcı bir biçimde vurgulu ve etkileyici sonuyla bu özü ortaya koyar.
Aslında durum çok basittir. Ülke barış içindeyken Navarre Kralı lordlarından üç yıl boyunca hiçbir şey yapmayıp çalışmalarını ister; lordlar çok az yiyecek, çok az uyuyacak ve kadınlarla bir araya gelmeyecektir. Komiklik elbette ki kral başta olmak üzere hiçbirinin bunu başarma umudunun olmamasıdır. Lordların en az ikna olanı Biron buna işaret eder:
(Okur.)
'''Bu üç yıl içinde bir erkeğin bir kadınla görüştüğü anlaşılırsa, o zaman diğerlerinin uygun gördüğü en ağır ceza verilecektir.'
Efendimiz, bu cezaya herkesten önce siz karşı çıkmalısınız;
Bildiğiniz gibi Fransa kralının kızı
Bir elçi olarak sizinle görüşmeye gelecek.''
(s. 6)
Kral bu nedenle Fransa kralının kızını ve ona refakat eden leydileri istisna olarak kabul etmek zorunda kalır ve bu ilk istisnanın ardından tüm plan bozuluverir.
Mizahın büyük bir kısmı, lordlar ve leydilerin romantik büyüsüne kapılıyormuş gibi davranırken, leydilerin erkeklerin kıvranmasını izleyerek eğlenmesine dayanır. Olay örgüsü kolay kolay bundan daha basit olamaz. Fakat Shakespeare bu basit öyküyü kullanarak çetrefilli kelime oyunlarını mükemmel biçimde dokur. Birçok yerde müstehcen de olabilen dönemin gösterişli kelime oyunlarının akıllıca ve amansız şakaları için bolca malzeme vardır; ve şahsen ben de, kitaptaki şiirsel bölümleri okurken Shakespeare'in 
Soneler'ini okuyormuşum gibi hissettim.
Oyunun verdiği mesaj gayet açıktır: Erkeklerin dünyayı tanımak için kendilerini kadınlar ve aşktan uzak tutması absürttür. Kadınlar ve aşk tek gerçek eğitimdir. Biron en sonunda kabul eder:
''O gözler, öğreten, bizi doyuran ve tüm dünyayı besleyen
Birer kitaptır, sanattır, bilimdir, akademidir.''
(s. 77)
Shakespeare aşk şiirinin gerçek hayattaki aşkla aynı şey olmadığının pekâlâ farkındadır ve 
Romeo ve Juliet ve 
Nasıl Hoşunuza Giderse gibi daha sonraki oyunlarının gösterdiği gibi aşk şiirleriyle uğraşan gençler çoğu zaman aşk fikrini gerçek hayattaki aşkla karıştırır.
Shakespeare beklenmedik bir biçimde düzgün bir mutlu son sunmaktan kaçınır. Muhtemelen oyunun devamı vardır (Aşkın Emeği kazandı). Peki bunu nereden anlıyoruz?
İlk dönem oyunlarının tarihlendirilmesine ilişkin kanıtlar sınırlı olsa da çok az tanınan bir yazar olan Francis Meres, 1598'de yayınlanan Palladis Tamia: Wit's Treasury adlı kitabında Shakespeare'in birçok oyununa gönderme yapmıştır. Meres şu ifadelere yer verir:
''İngilizler arasında Shakespeare sahne için en mükemmel olanıdır; komedi için Veronalı İki Soylu Delikanlı, Yalnışlıklar Komedyası, Aşkın Emeği Boşuna, ''Aşkın Emeği Kazandı'', Bir Yaz Gecesi Rüyası ve Venedik Taciri'ni izleyin; trajedi için ise II. Richard, III. Richard, IV. Henry, Kral John, Titus Andronicus ile Romeo ve Juliet'i''
Böylece araştırmacılara bu oyunların hangi tarihte yazılmış olması gerektiğine dair bir fikir sunmuş olur.
Oyunun sonunda ritüelistik bir gösteri yer alır. Bu sanki kadınların ''eğlenceler, danslar ve komplimanlar ile kazanılacağına inanan'' ve iş karıştıran Küpid'in bir gösterisi gibidir. Burada iki koro vardır: Biri Ver, yani ilkbahar guguk kuşu ile temsil edilir; karşısında Hiems, yani Kış baykuşla yansıtılır. Artık zekâ oyunları bitmiş, oyun sona ermiştir.
İki mevsim kadın-erkek cinsleri gibi sadece birbirinin karşıtı değildir, aynı zamanda birbirlerini dengelerler. İlkbahar aşk ve neşe zamanıdır, ama guguk kuşunun uyarısıyla dikkat edilmesi gereken bir mevsimdir. Kış ise öksürüklerin, tıksırıkların, kaynayan kazanların zamanıdır ve baykuşun gözünü diktiği ayları kapsar.
Kimilerinin sadece ince şakalar, sözcüklerle yapılan güzel oyunlar, parlak nüktelerle dolu bir oyun sandıkları Aşkın Emeği Boşuna'nın derinlikleri olduğu son sahnede anlaşılır.
Yalnızca eğlendirmek değil, önemli bir gerçeği de açığa vurmaktır Shakespeare'in amacı. Yazar, saray çevrelerine bağlı ya da soylu sınıftan gelen kimi iyi yetişmiş gençlerin çeşitli yapmacık davranışlarını kıyasıya taşlamıştır bu komedyasında. Kralla arkadaşları, aydınlara özgü fikir züppeliğine kapılarak, bilgiyi ön plana geçirmeye; duygularını ve içgüdülerini hiç hesaba katmadan, salt kafalarını geliştirecek bir düzene uymaya yeltenmişlerdir. Sözün kısası, doğaya aykırı bir yaşantıyı benimsemek istemişlerdir. Bu gerçekdışı tasarıyı uygulamanın yolu yoktur; bunu uygulamaktan da bir yarar sağlanamaz. Bu gerçekdışı tasarıyı uygulamanın yolu yoktur;
bunu uygulamaktan da bir yarar sağlanamaz. Çünkü insanın
bilgiye susamış bir kafası olduğu gibi, sevgiyi ve mutluluğu isteyen duyguları ve içgüdüleri de vardır. Bunların bir kenara atılmaması gerekir. İşte Aşkın Emeği Boşuna'da, gerçeğin, doğanın ve sağduyunun; aşırı bir bilgi hevesini, aydın züppeliğini ve sahte bir yaşantı düzenini nasıl yendiğini görürüz.
Son olarak değinmek istediğim nokta ise 
Kuru Gürültü ve Aşkın Emeği Boşuna oyunlarındaki söz oyunlarının benzerliği. Mesela Aşkın Emeği Boşuna oyununda şöyle bir diyalog geçiyor:
ARMADO
Seni seviyorum.
JAQUENETTA
Deme yahu?
(s. 20)
Kuru Gürültü kitabında da şöyle bir diyalog geçiyor:
BENEDICK
Beni seviyor musun?
BEATRICE
Öyle aman aman değil.
(s. 111)
Ayrıca Aşkın Emeği Boşuna oyununda şöyle bir diyalog geçiyor:
BIRON
Zekânız fazla hızlı koşturuyor, yorulabilir.
ROSALINE
Binicisini çamura atıncaya kadar yorulmaz.
(s. 101)
Kuru Gürültü kitabında da şöyle bir diyalog geçiyor:
BENEDICK
Zekân bir tazının çenesi kadar atik, kuş uçurtmuyor.
MARGARET
Sizinki de bir eskrimcinin temrin kılıcı gibi, dokunduruyor ama delmiyor.
(s. 102)
Aşkın Emeği Boşuna bir stil oyunudur. Hatta kolayca bir müzikal olarak ele alınabilir. Bu komedyanın sahnelenmesi gerçekçi açıdan değil, daha çok stilizasyona dayanan bir atmosfer içinde ele alınmalıdır.
Faydam dokunduysa ne mutlu bana, keyifli ve verimli okumalar.
KAYNAKÇA:
1- 
Shakespeare Kitabı
2- Aşkın Emeği Boşuna Önsöz, 
Özdemir Nutku
3- 
Shakespeare ve Hamlet
··
157 görüntüleme
Bu yorum görüntülenemiyor
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.